Wystawa czasowa: Joanna Borkowska. W świecie powolnego malarstwa

Mimo wielokrotnie ogłaszanej śmierci malarstwa medium to nie tylko przetrwało, ale wręcz rozkwitło – a przynajmniej takie wrażenie można odnieść, kiedy spojrzymy na niezliczone wystawy poświęcone malarstwu oraz astronomiczne ceny, za jakie zostały sprzedane niektóre płótna w ostatnich latach.

Zainteresowanie, którym nadal cieszy się to wielowiekowe medium, można tłumaczyć na wiele sposobów, od nieustającej nostalgii za unikalnymi, ręcznie wykonanymi dziełami, po teorie fetyszyzmu towarowego. Choć w tych socjologicznych wyjaśnieniach bez wątpienia tkwi ziarno prawdy, oczywiste wydaje się, że utrzymująca się popularność malarstwa wynika z głębokiej potrzeby doznań, jakie może zaoferować jedynie ten rodzaj sztuki. Od czasów prehistorycznych, od momentu powstania malowideł ściennych w Lascaux i Chauvet, ludzkość pociągały przestrzenie wypełnione żywymi kolorami. Jest to oznaka nie tylko głodu obrazów, ale również fascynacji barwnymi powierzchniami.

Na swoich świetlistych, abstrakcyjnych płótnach o subtelnej teksturze Joanna Borkowska nawiązuje do tego wiekowego zjawiska, jednocześnie manifestując swój wkład w odnowę współczesnego malarstwa. Patrzenie na jeden z obrazów Borkowskiej, w którym żaden z elementów kompozycji nie dominuje nad innym, jest pochłaniającym doświadczeniem. Nawiązując do techniki malarskiej all-over painting, której prekursorami byli Jackson Pollock i Barnett Newman, Borkowska tworzy od krawędzi do krawędzi strukturalne obrazy, opierające się na malarstwie barwnych płaszczyzn. W swojej pracy wykorzystuje fizyczne właściwości materiałów, odkrywając poetyckie powiązania pomiędzy zdarzeniami w jej twórczości a większymi układami obserwowanymi we wszechświecie. Szczegóły dostrzegalne w jej obrazach dzięki uważnej obserwacji przywołują na myśl zjawiska ze świata przyrody, takie jak systemy rzeczne oraz układy nerwów liści, rozgwieżdżone nocne niebo czy też wzory pozostawione na piasku przez falę przypływu. Ten fraktalny aspekt mikro i makro jej dzieł ma zarazem sens fenomenologiczny oraz metafizyczny. 

Można doświadczyć go jedynie dzięki cierpliwej, wytrwałej analizie. Warto podkreślić, że obrazy Borkowskiej stanowią przeciwieństwo obsesji na punkcie szybkości, jaka cechuje znaczną część modernistycznego dorobku, czego początków można doszukiwać się w 1909 r., kiedy to Filippo Tommaso Marinetti, impresario włoskiego futuryzmu, oznajmił: „Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o nowe piękno: piękno szybkości!” W obecnej kulturze zaawansowanych technologii każda chwila naszego życia przesiąknięta jest obsesją na punkcie szybkości. Obrazy Borkowskiej, będące wręcz antytezą strumienia obrazów z Instagrama, zachęcają nas do wyhamowania tempa wizualnego doświadczania świata. Tym samym wpisują się w rozwijający się ruch Slow Art, zaakcentowany w takich książkach, jak Pochwała powolności. Jak zwolnić tempo i cieszyć się życiem (2004) Carla Honorégo oraz Slow Art: the Experience of Looking, Sacred Images to James Turrell (2017) Ardena Reeda. W eseju pod tytułem Slow Art in an Age of Speed, opublikowanym niedawno w magazynie „Tate Etc”, Jonathan P. Watts przytoczył wyniki badania z 2017 r., w którym wykazano, że widzowie Instytutu Sztuki w Chicago poświęcają średnio 28,63 sekundy na kontakt z dziełem sztuki. Wyczulona na świat przyrody i historię abstrakcji Borkowska przeciwstawia się tego rodzaju przelotnym wizualnym doznaniom, tworząc „powolne” obrazy przeznaczone do dłuższej kontemplacji – czegoś, co zawsze było nam potrzebne, obecnie być może bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.

Raphael Rubinstein, Joanna Borkowska. W świecie powolnego malarstwa  

 

 

 

 

 

Joanna Borkowska ‒ malarka abstrakcyjna urodzona w Polsce, mieszka i pracuje w Warszawie i Nowym Jorku. Studiowała nauki polityczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Oksfordzkim i Uniwersytecie Paul Valéry w Montpellier. Tytuł doktora otrzymała w 2004 r. na UJ, gdzie w latach 2001–2007 wykładała m.in. historię myśli politycznej i stosunki międzynarodowe. Jej specjalizacją były ruchy dysydenckie, co zaowocowało wydaniem w 2006 r. książki Kataryzm. Spór o dualizm średniowieczny. Jesienią 2007 r. zrezygnowała z pracy naukowej i całkowicie poświęciła się malarstwu. Po debiucie w 2009 r. wystawą indywidualną w Muzeum Narodowym w Szczecinie jej prace były wystawiane we Włoszech, Monako, Szwajcarii, Hiszpanii, Stanach Zjednoczonych oraz w Polsce. Brała udział w rezydencjach artystycznych: Matadero Madrid – Centrum Sztuki Współczesnej, Art Omi w Ghent w Stanie Nowy Jork oraz Residency Unlimited w Nowym Jorku.

Raphael Rubinstein ‒ nowojorski poeta, pisarz i krytyk sztuki, jest autorem wielu książek, m.in. Polychrome Profusion: Selected Art Criticism 1990‒2002 (Hard Press Editions), The Afterglow of Minor Pop Masterpieces (Make Now) oraz The Miraculous (Paper Monument). Pod jego redakcją ukazała się antologia Critical Mess: Art Critics State of their Practice (Hard Press Editions). Od 1997 r. do 2007 r. był starszym redaktorem czasopisma „Art in America”, z którym nadal współpracuje. Obecnie jest profesorem studiów krytycznych na University of Houston School of Art. W 2002 r. rząd francuski nadał mu tytuł Kawalera Orderu Sztuki i Literatury. W 2010 r. jego blog The Silo wygrał Creative Capital / Warhol Foundation Arts Writers Grant, a w 2014 r. blog otrzymał nagrodę Best Blog Award of Excellence od Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki.

 

Joanna Borkowska ‒ an abstract painter born in Poland, lives and works in New York and Warsaw. She studied political science at the Jagiellonian University, the University of Oxford, and Paul Valéry University of Montpellier, France. She earned her doctorate in 2004 from the Jagiellonian University in Krakow, where she lectured on the history of political thought and international relations from 2001 to 2007. In 2006, she published a book, Catharism: A Dispute Over Medieval Dualism. In the fall of 2007, she left her academic position in order to develop her artistic work. After debuting in 2009 with a solo exhibition in the National Museum in Szczecin, she has exhibited in Italy, Monaco, Switzerland, Spain, and the United States, as well as throughout Poland. She has been an artist in residence at Matadero Madrid – Contemporary Art Center, Art Omi in Ghent, NY, and Residency Unlimited in New York City.

Raphael Rubinstein ‒ a New York-based poet and art critic whose numerous books include Polychrome Profusion: Selected Art Criticism 1990‒2002 (Hard Press Editions), The Afterglow of Minor Pop Masterpieces (Make Now) and The Miraculous (Paper Monument). He edited the anthology Critical Mess: Art Critics on the State of their Practice (Hard Press Editions). From 1997 to 2007 he was a senior editor at Art in America, where he continues to be a contributing editor. He is currently professor of critical studies at the University of Houston School of Art. In 2002, the French government presented him with the award of Chevalier in the Order of Arts and Letters. In 2010, his blog The Silo won a Creative Capital / Warhol Foundation Arts Writers Grant and in 2014 it was given a Best Blog Award of Excellence by the International Association of Art Critics.

 

Joanna Borkowska. W świecie powolnego malarstwa  

Muzeum Narodowe w Szczecinie–Muzeum Sztuki Współczesnej
15 listopada 2019–5 stycznia 2020
Wernsiaż: 14 listopada 2019 (czwartek), godzina 18.00

Kuratorzy: Raphael Rubinstein
Kuratorki ze strony MNS: Magdalena Lewoc, Marlena Chybowska-Butler

Organizator: Muzeum Narodowe w Szczecinie