Jan Zdarewicz (1929–2021)  Wspomnienie

13 maja 2021 roku zmarł Jan Zdarewicz, były pracownik Muzeum Narodowego w Szczecinie, twórca Działu Konserwacji Zabytków. Poniżej zamieszczamy wspomnienie o Nim, przygotowane przez pamiętających Go współpracowników.

Jan Zdarewicz urodził się w 1929 roku w Bydgoszczy. W 1954 roku ukończył studia na UMK w Toruniu, na Wydziale Sztuk Pięknych (dyplom u prof. L. Torwirta, specjalizacja: konserwatorstwo i zabytkoznawstwo, specjalizacja z grafiki u prof. Kuczyńskiego i prof. Hopena). Od 1955 roku był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków. W latach 1955‒1961 pracował w Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie, a od 1975 roku ponownie podjął pracę w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Działem Konserwacji kierował od 1978 do 1993 roku, kiedy opuścił Szczecin i przeniósł się do Krakowa. W szczecińskim muzeum Jan Zdarewicz pracował nie tylko  jako konserwator, ale też tworzył prace plastyczne oraz aranżacje ekspozycji muzealnych.

To On ‒ nasz „Szef” ‒ tak Go nazywaliśmy, stworzył Dział Konserwacji w nowo wybudowanym i oddanym do użytku w 1989 roku pawilonie na tyłach Muzeum Narodowego przy ulicy Wały Chrobrego 3. To właśnie nasz Szef scalił rozproszone do tej pory pracownie: Pracownię Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej, Pracownię Konserwacji Drewna i Metali, Pracownię Ceramiki oraz utworzoną w 1990 roku Pracownię Konserwacji Papieru i Skóry, tworząc prężnie działający Dział Konserwacji. Był cudowną, nietuzinkową postacią, pełen pomysłów, niezwykle pracowity, życzliwy, ciepły i kochany.

Jako artysta plastyk brał udział w wystawach krajowych:

  • 1959 r. ‒  „Bałtyk w grafice” (Sopot)
  • 1959,1961,1963 ‒ wystawa Plastyki Ziem Nadodrzańskich
  • 1960, 1962 ‒ Wiosna Opolska (Opole)
  • 1962 ‒ FPMW w Szczecinie
  • 1962, 1964 ‒ Biennale Grafiki (Kraków)

Wystawy indywidualne w Szczecinie:

  • 1961 ‒ „Korzenioformy”
  • 1963 ‒ Grafika
  • 1964 ‒ Grafika i malarstwo
  • 1968 ‒ Grafika

Ważniejsze realizacje:

  • mozaika na elewacji gmachu w Cedyni ‒ 1000-lecie bitwy pod Cedynią
  • mozaika przed wejściem do siedziby ZPO „Odra”
  • płaskorzeźba dla Urzędu Miejskiego w Wolinie
  • grafiki i projekty wystaw w zbiorach MNS

Danuta Kazana

Pana Jana Zdarewicza poznałam latem 1977 roku podczas studenckiej praktyki muzealnej, którą odbywałam pod pieczą pani kustosz Zofii Krzymuskiej-Fafius w Dziale Sztuki Dawnej szczecińskiego Muzeum Narodowego. Piętro wyżej mieściła się wówczas Pracownia Konserwacji Zbiorów, do której chętnie zaglądałam. Kierował nią właśnie mgr Jan Zdarewicz. Okazało się, że jest on absolwentem „mojej” uczelni ‒ Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu, tylko że On odebrał dyplom w specjalności konserwator  zabytkoznawca w roku, gdy ja dopiero przyszłam na świat. Śmialiśmy się wówczas z tej przypadkowej zbieżności dat i bardzo się polubiliśmy. On pracował w szczecińskim muzeum w latach 1955–1961, a potem ponownie od 1975 do 1993 roku. Mogłam Go spotykać nie tylko jako starszego kolegę z pracy, ale także jako autora bardzo różnych działań konserwatorskich i artystycznych. Zajmując się Szczecinem i jego zabytkami, oglądałam jego realizacje konserwatorskie, choćby w kościele Pallotynów św. Jana, widywałam jego prace na wielu wystawach i w licznych publikacjach.

Gdy zaczęłam pracę w Muzeum Historii Szczecina, dowiedziałam się, że współtworzył od strony wystawienniczej tamtejsze ekspozycje, m.in. parterową wystawę archeologiczną. W zbiorach Oddziału natknęłam się na tekę Jego linorytów z 1969 roku z widokami Szczecina i portretami książąt pomorskich, a także na medal, który zaprojektował z okazji otwarcia muzeum w Ratuszu Staromiejskim. Potem okazało się, że zasób Jego prac jest znacznie większy: w Dziale Sztuki Współczesnej zgromadzono szereg obrazów i grafik, a liczne medale w Dziale Numizmatyki i w Muzeum Historii Szczecina. Najbardziej ucieszyło mnie jednak, gdy w 2008 roku udało się pozyskać do muzealnych zbiorów jedną z Jego mozaik – uznany za logo i zmultiplikowany na tysiącach wyrobów symbol zakładów odzieżowych „Odra”, uratowany z rozbiórki budynku przy al. Niepodległości.

Warto pamiętać, że pan Zdarewicz był autorem wielu innych szczecińskich mozaik, m.in. na elewacji biblioteki przy ul. ks. Barnima III i słonecznych zegarów na dziedzińcu wewnętrznym Zamku Książąt Pomorskich, gdzie umieścił napisy „CARPE DIEM” i „VITA BREVIS”. Jeśli dodać do tego „ARS LONGA”, to można scharakteryzować życiorys Jana Zdarewicza – żył pełną piersią, różnorodnie, ciekawie i z radością; żył krótko, bo nawet 95 lat to dla wielu znacznie za mało, ale Jego sztuka Go przeżyła i przetrwa jeszcze wiele lat. On także długo jeszcze przetrwa w naszej pamięci.

Dr Bogdana Kozińska