Wystawa IPN: Jesteśmy Polakami! Związek Polaków w Niemczech

Na placu Solidarności można oglądać plenerową wystawę Instytutu Pamięci Narodowej „Jesteśmy Polakami! Związek Polaków w Niemczech”.

Ekspozycja podróżuje po Polsce, uświetniając całoroczne obchody 100-lecia Związku Polaków w Niemczech. Organizacja prowadziła działalność kulturalną, gospodarczą i polityczną, miała swoich reprezentantów w Sejmie Pruskim, a także w innych organach samorządowych Republiki Weimarskiej. Jej główne dwa cele to ochrona praw polskiej mniejszości narodowej w Niemczech oraz dbałość o polskie dziedzictwo kulturowe, jakie znajdowało się w granicach Niemiec. Na wystawie prezentowane są archiwalne zdjęcia, rysunki, mapy i teksty, ukazujące działalność rodaków, ich dokonania i najważniejsze postacie ze stuletniej historii organizacji.

Wystawa „»Jesteśmy Polakami«. Związek Polaków w Niemczech” została przygotowana przez Oddział IPN w Gdańsku. Autorem części wystawy prezentowanej na wernisażu jest dr Paweł Warot. Koordynatorami wystawy są: Izabela Brzezińska, Krzysztof Drażba, dr Paweł Warot. Na wystawie zaprezentowano materiały pochodzące ze zbiorów: Biblioteki Narodowej (BN), Biblioteki Uniwersytetu Opolskiego (BUO), Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie (IP), Instytutu Śląskiego (IŚ), Narodowego Archiwum Cyfrowego (NAC), Śląskiej Biblioteki Cyfrowej (ŚBC) oraz domeny publicznej.

Więcej o wystawie: KLIK 

 

 

Związek Polaków w Niemczech organizacyjnie podzielony był na dzielnice, które obejmowały tereny skupiające znaczną liczbę Polaków. Pierwotnie istniały cztery dzielnice:
I - Opole – Śląsk Opolski
II - Berlin – objęła Brandenburgię z Berlinem, Saksonię, Hamburg, Dolny Śląsk, Pomorze i Marchię Graniczną
III - Bochum – obejmowała Westfalię, Nadrenię, Badenię i Palatynat (największa – prawie połowa członków ZPwN)
IV - Olsztyn – Prusy Wschodnie

Już w październiku 1923 roku wyodrębniono dzielnicę V, obejmująca pogranicze złotowskie.

W 1924 roku, jak wynika z zachowanych archiwaliów, Związek liczył ok 32 tys. członków.

6 marca 1938 r., wobec trwającej nagonki na Polaków mieszkających w Niemczech, zwołano I Kongres Związku Polaków w Niemczech, w którym wzięło udział ok 5 tys. delegatów. Odbył się on w Teatrze Ludowym (Theater des Volkes) w Berlinie, w trakcie jego trwania uchwalono Pięć prawd Polaka:
1. Jesteśmy Polakami
2. Wiara Ojców naszych jest wiarą naszych dzieci
3. Polak Polakowi bratem
4. Co dzień Polak Narodowi służy
5. Polska Matką naszą, nie wolno mówić o Matce źle

Stanowiły one duchową podstawę działalności związku.

Po dojściu Hitlera do władzy wszyscy członkowie Związku Polaków w Niemczech wpisywani byli na specjalną listę „wrogów Rzeszy”, przygotowaną przez SD. To na jej podstawie tuż przed wybuchem wojny 25 sierpnia rozpoczęto masowe aresztowania polskiej inteligencji oraz dokonywano czystek etnicznych. Związek zdelegalizowano 27 lutego 1940 r. i zdefraudowano jego majątek.

Wielu jego członków rozstrzelano, a ok. 1200 członków uwięziono w obozach koncentracyjnych.

Na terenie objętym przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie funkcjonowały dwie dzielnice II i V. W okolicach Pszczewa, Szarcza, Stołunia i Zielomyśla długotrwała nie germanizacja nie przyniosła skutku, dlatego wśród mieszkańców tamtych terenów żywa była pamięć o przynależności do I Rzeczypospolitej. Dlatego już w 1923 r. mieszkańcy tych ziem zorganizowali się w Związku Polaków w Niemczech w V Dzielnicę. W Szczecinie i okolicach sytuacja wyglądała zupełnie inaczej. Tu środowisko polskie składało się głównie z emigrantów zarobkowych.

 

 

Moneta okolicznościowa
W upamiętnienie rocznicy powstania Związku Polaków w Niemczech oraz jego symbolu –„Rodła” włączył się Narodowy Bank Polski. 8 listopada 2022 roku NBP wprowadza do obiegu srebrną monetę o nominale 10 zł „90. rocznica powstania Znaku Rodła”. Na rewersie monety znajduje się Rodło – znak przedstawiający bieg rzeki Wisły wraz z zaznaczonym Krakowem. Awers przedstawia „5 Prawd Polaków” ogłoszonych w marcu 1938 r. na berlińskim Kongresie Polaków w Niemczech zorganizowanym przez ZPwN, będących podstawą ideową działalności Związku.

1 794680 g1 794683 g