Dział Etnografii Pomorza utworzony został w 1983 roku, jednakże gromadzenie zabytków etnograficznych rozpoczęło się już w 1945 roku. Wówczas do zbiorów włączono nieliczne obiekty (łącznie około 600 sztuk) przejęte po muzeach niemieckich, głównie z Landesmuseum w Szczecinie. Przemiany kulturowo-etniczne, którym zwłaszcza w XX wieku podlegało Pomorze Zachodnie, widoczne są w wieloregionalnym charakterze zbiorów. Zbiory te liczą obecnie ponad 7 tysięcy eksponatów. Składają się na nie zabytki ilustrujące niemiecką kulturę ludową Pomorza, obiekty pochodzące z różnych regionów Polski w granicach sprzed drugiej wojny światowej, a przywiezionych przez przesiedleńców i osadników po 1945 roku oraz przedmioty wykonane współcześnie.

Od momentu utworzenia po wojnie muzeum w Szczecinie kolekcjonowanie i popularyzacja sztuki współczesnej stały się jednym z głównych zadań w publicznej działalności placówki. Pierwsze nabytki do kolekcji polskiej sztuki najnowszej pojawiły już w 1946 roku. Równolegle do starań o sukcesywne pozyskiwanie do zbiorów dzieł autorów wyznaczających najistotniejsze trendy w sztuce polskiej zainicjowano systematyczne dokumentowanie dokonań szczecińskiego i pomorskiego środowiska artystycznego. Ze względu na tradycje kulturowe i położenie miasta w początkowych dekadach budowania kolekcji szczególny nacisk kładziono na tematykę morską. W połowie lat 60. podjęto decyzję o utworzeniu kolekcji współczesnej sztuki obcej uzupełniającej zbiór sztuki rodzimej.

Kolekcja zabytków wczesnośredniowiecznych i średniowiecznych jest w przeważającej mierze efektem licznych badań przeprowadzonych na terenie nekropolii, miejsc kultu, osad, grodzisk i miast Pomorza Zachodniego. Asortyment zabytków pochodzących z tych badań jest bardzo szeroki. Cenną część zbiorów wczesnośredniowiecznych stanowią tzw. skarby siekańcowe – znaleziska gromadne złożone z przedmiotów (srebrnych ozdób i monet) celowo zniszczonych, niekiedy ważące po kilka kilogramów. Do unikatowych znalezisk należy natomiast brązowa misa romańska z Nowego Objezierza, zdobiona we wnętrzu przedstawieniami koronowanych postaci oraz scenami nawiązującymi do mitu o Herkulesie.

Zbiory z okresów przedrzymskiego, wpływów rzymskich i wędrówek ludów pochodzą głównie z badań na cmentarzyskach i na terenie osiedli z okresu od ostatnich wieków przez Chrystusem po schyłek starożytności. Nie brakuje tu jednak również skarbów oraz znalezisk pojedynczych przedmiotów, w tym brązowych, srebrnych czy złotych monet z Cesarstwa Rzymskiego, a także monet bizantyjskich. W tej części zbiorów archeologicznych na szczególne wyróżnienie zasługują przedmioty odkryte w grobach, a przede wszystkim zabytki pochodzące z mogił arystokracji pochowanej w okolicach Lubieszewa, zaopatrzone m.in. w liczne importy z obszarów Cesarstwa Rzymskiego. Na uwagę zasługuje również kunsztownie i bogato zdobiona biżuteria kruszcowa, jak np. srebrne bransolety czy zapinki ze złotymi aplikacjami. Do unikatowych zabytków należy także duża srebrna, pozłacana zapinka palczasta ze schyłku starożytności.

Kolekcja zabytków z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (II tysiąclecie p.n.e. – ok. IV wiek p.n.e.) jest najobszerniejszą częścią zbiorów archeologicznych Muzeum Narodowego w Szczecinie. Obfituje w znaleziska gromadne (skarby) wyrobów brązowych, w których występują ozdoby ciała, stroju, elementy uprzęży końskiej, narzędzia i broń. Wśród znalezisk pojawiają się również przedmioty wykonane ze złota, jak np. zdobiony naramiennik z Letnina. Trzon kolekcji stanowią przedmioty odkryte na terenie osad, a przede wszystkim bogate zespoły darów grobowych w postaci naczyń glinianych i zabytków metalowych, pozyskanych z licznych cmentarzysk ze środkowych i późnych okresów epoki brązu oraz z początków epoki żelaza.

Zbiory ze schyłkowego okresu starszej oraz ze środkowej epoki kamienia (paleolit schyłkowy i mezolit) to przede wszystkim pojedyncze narzędzia oraz całe zespoły znalezisk wykonanych z krzemienia, głównie pochodzące z badań wykopaliskowych na terenie najdawniejszych obozowisk grup ludzkich na Pomorzu Zachodnim. Towarzyszą im przedmioty wykonane z kości i z poroża. Wśród nich szczególnie wyróżniają się zabytki reprezentujące sztukę zbieraczy i łowców epoki kamienia: laski magiczne z Rusinowa i Szczecina-Podjuch pokryte bogatym ornamentem z przedstawieniami postaci ludzkich. Bogatsze pod względem surowcowym i formalnym są zbiory z młodszej epoki kamienia (neolit). Obejmują one zabytki odkryte na terenie osiedli oraz w grobach najstarszych społeczności rolniczych i pasterskich bytujących na ziemiach zachodniopomorskich pomiędzy V a II tysiącleciem p.n.e. Najliczniejsze zespoły zabytkowe pozyskane zostały w trakcie badań wykopaliskowych na ziemi pyrzyckiej, w rejonie Szczecina, na wyspie Wolin oraz w okolicach Cedyni. Wśród ozdób oraz przedmiotów codziennego użytku – takich jak naczynia gliniane, narzędzia i broń z krzemienia oraz z surowców skalnych, przybory z rogu i kości – na szczególną uwagę zasługuje amulet-figurka niedźwiadka wykonana z bursztynu, znaleziona w okolicach Słupska. Ten unikatowy zabytek łączy w sobie prostotę z trafnym oddaniem kształtu zwierzęcia w niezwykle miękkim zarysie oraz elegancję formy, dodatkowo podkreśloną przez charakter i barwę surowca. Figurka niedźwiadka z bursztynu odkryta w torfie w okolicach Słupska, środkowa lub młodsza epoka kamienia, 10,2 x 4,2 x 3,5 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Insygnium z poroża łosia wydobyte z kredy jeziornej w okolicach Rusinowa (powiat świdwiński) przewiezionej do pobliskich Powalic, schyłek starszej epoki kamienia, 40,5 cm, fot. G. Solecki Autor: Brak danych Przedstawienie postaci ludzkiej – ornament ryty na insygnium z poroża łosia wydobytym z kredy jeziornej w okolicach Rusinowa (powiat świdwiński), schyłek starszej epoki kamienia, fot. G. Solecki Autor: Brak danych Przedstawienie postaci ludzkiej – ornament ryty na przedmiocie rytualnym z poroża jelenia wydobytym z Odry w Szczecinie-Podjuchach, środkowa epoka kamienia, 34,6 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Topór z poroża jelenia odkryty w bagnie w rejonie Krzecka (powiat świdwiński), 22 x 26 cm, środkowa lub młodsza epoka kamienia, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Harpun z poroża sarny wydobyty z Odry w okolicach Polic, młodsza epoka kamienia, 25,9 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Zdobiony przedmiot rytualny z poroża jelenia wydobyty z Odry w Szczecinie-Podjuchach, środkowa epoka kamienia, 34,6 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Haczyk rybacki z poroża jelenia wydobyty w Raduszu (powiat bytowski), środkowa epoka kamienia, 14,1 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Zdobiony sztylet z kości jelenia znaleziony w okolicy Niezabyszewa (powiat bytowski), środkowa epoka kamienia, 21 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Sztylet z kości jelenia lub renifera odkryty pod stosem kamieni polnych w okolicy Stolca (powiat policki), schyłek starszej lub środkowa epoka kamienia, 17,6 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Harpun z kości jelenia z rejonu Gniewina (powiat wejherowski), środkowa epoka kamienia, 18,1 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Naczynia gliniane, narzędzia krzemienne, ozdoba z muszli ostrygi i szable dzika z wyposażenia grobu odkrytego w Karsku (powiat pyrzycki), młodsza epoka kamienia, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Naczynia gliniane, prawdopodobnie z wyposażenia grobu, znalezione w Dołujach (powiat policki), młodsza epoka kamienia, wysokość: 14,5 i 9,2 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Topór kamienny z Dzwonowa (powiat stargardzki), młodsza epoka kamienia, 13,1 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych

Zasobne, obejmujące dziesiątki tysięcy przedmiotów wykonanych ludzką ręką przed wiekami, zbiory zabytków archeologicznych oraz liczne archiwalia pozostające pod opieką Działu Archeologii, są najstarszą kolekcją Muzeum Narodowego w Szczecinie. Historia ich gromadzenia ma niemal 200 lat i sięga początków opieki nad zabytkami Pomorza oraz systematycznych zainteresowań kolekcjonerskich XIX-wiecznych miłośników i badaczy pomorskich starożytności. Przechowywane są tutaj zabytki odkrywane przypadkowo przez mieszkańców Pomorza, kolekcje przekazane przez dawnych zbieraczy, a przede wszystkim zespoły przedmiotów wydobytych w efekcie ratowniczych i systematycznych badań archeologicznych.