Wystawa czasowa: Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi

W 1492 roku Krzysztof  Kolumb dotarł do Wysp Bahama, „odkrywając” Amerykę dla Europejczyków. Według Kolumba, wszyscy napotkani mieszkańcy Nowego Świata byli „Indios”, sądził on bowiem że opłynął ziemię i dotarł do Indii.

Stąd wywodzi się słowo Indianie, które stało się luźnym pojęciem używanym w stosunku do mieszkańców obu Ameryk. Pod tym jednym określeniem ukrywają się tysiące różnorodnych grup zróżnicowanych pod względem językowym, kulturowym, gospodarczym i polityczno-społecznym.

Amazonia to obszar dżungli i sawanny o olbrzymiej powierzchni 6,5 mln km², leży na terenie 9 państw: Brazylii, Peru, Kolumbii, Wenezueli, Ekwadoru, Boliwii, Gujany, Surinamu oraz Gujany Francuskiej i zajmuje ⅔ obszaru całej Ameryki Południowej. Zamieszkuje ją ok. 1,4 mln Indian dzielących się na ponad 400 grup etno-lingwistycznych. Są to społeczności egalitarne, zróżnicowane pod względem płci i grup wiekowych. Podstawą ich struktur społecznych są pokrewieństwo, autorytet oraz wierzenia. Indian Amazonii dzieli się na dwa typy kultur: Indian sawanny oraz Indian lasów tropikalnych. Ci pierwsi zamieszkują wschodnią Brazylię i równiny kolumbijsko-wenezuelskie. Posługują się językami z rodzin gê oraz guahibo. Żyją z uprawy ziemi, myślistwa i zbieractwa. Nie trudnią się tkactwem ani plecionkarstwem, a ich kultura materialna opiera się na wyrobach ceramicznych. Dzielą się na męskie i żeńskie grupy wiekowe, w których najstarsi członkowie stają się przywódcami. Dodatkowo występuje wśród nich podział na moiety, czyli połowy wyznaczające krąg rodziny i nie-rodziny. Mają bogate i zróżnicowane życie obrzędowe, składają się na nie inicjacje chłopców, ceremonie przejścia z jednej grupy wiekowej do drugiej oraz uroczystości pogrzebowe.

Indianie lasów tropikalnych z kolei zamieszkują niziny i wyżyny dorzecza Amazonki, Orinoko oraz rzek regionu gujańskiego. Są mocno zróżnicowani językowo, posługują się m.in. językami z rodzin arawak, tupi, pano, karib, tukano. Są rolnikami, swoją dietę uzupełniają produktami pochodzącymi z polowań, rybołówstwa i zbieractwa. Ich wytwórczość opiera się na plecionkarstwie, tkactwie, garncarstwie i snycerce. Dzielą się na klany, do których przynależą osoby pochodzące od wspólnego mitycznego bądź rzeczywistego przodka. Prestiż jednostki zależy od statusu klanu, do jakiego należy. Organizacje klanowe wyróżnia bogata obrzędowość. Podczas inicjacji dziewcząt odbywają się uroczyste procesje masek przedstawiających przodków.
Współcześnie życie Indian bardzo się zmieniło. Postępująca asymilacja, życie na marginesie narodowej gospodarki i kultury, trudna historia łącząca okres konkwisty, działalność kolonialną i misyjną, gorączkę kauczukową, w końcu rozwój gospodarczy, eksploatacja zasobów naturalnych, zaawansowane osadnictwo oraz turystyka, doprowadziły do zaniku tradycyjnej kultury, a nawet eksterminacji niektórych grup. Szczególnie ucierpieli Indianie sawanny, wiele grup wymarło, niektóre zmalały do kilkunastu osób, a odrębność etniczna i kultura tradycyjna przetrwały tylko wśród nielicznych. W drugiej połowie XX wieku zaczęły powstawać pierwsze organizacje indiańskie, których głównym celem jest walka o prawa Indian do ziemi, edukacji dwujęzycznej i międzykulturowej oraz zachowanie tradycji opartych na wierzeniach przodków. 

Muzeum Narodowe w Szczecinie posiada w swej kolekcji półtora tysiąca obiektów pochodzących z Ameryki Południowej. Pomysł na wystawę prezentującą amazońskie zbiory zrodził się z okazji obchodzonego w zeszłym roku jubileuszu setnej rocznicy urodzin Borysa Malkina (1917–2009), wybitnego polskiego kolekcjonera, etnologa i badacza kultur Ameryki Łacińskiej. Ekspozycja jest okazją do upamiętnienia jego osoby. Amerykanista ten w latach 1953–1994 uczestniczył w kilkudziesięciu wyprawach dokumentujących życie 42. grup etnicznych. Poświęcił się antropologii „naglącej”, dziedzinie badań zajmującej się natychmiastową rejestracją i analizą zagrożonych zanikiem kultur. Większość kultur zbadanych i udokumentowanych przez niego przeszła tak silny proces akulturacji, iż zebrane kolekcje i materiały fotograficzne są jedynymi dowodami ich tradycyjnej kultury.

Działalność Borysa Malkina wpłynęła na rozwój amerykańskich zbiorów etnograficznych wielu muzeów obu Ameryk i Europy, w tym także Polski. Był kolekcjonerem, który gromadził z wielką rzetelnością i kompetencją, nie tylko wytwory kultury materialnej, ale również okazy herpetologiczne oraz entomologiczne dla muzeów i instytucji o kierunku przyrodniczym. Rozmachu, z jakim działał, nie da się porównać do innych pracujących w terenie badaczy-etnologów. Udało mu się pozyskać wytwory tradycyjne, dziś już unikatowe. Zebrane przez niego kolekcje etnograficzne liczące około 17 500 obiektów  mają ogromną wartość naukową. Największy zbiór zabytków etnograficznych znajduje się w Museum der Kulturen w Bazylei w Szwajcarii, w Glenbow Museum w Calgary w Kanadzie oraz w American Museum of Natural History w Nowym Jorku w Stanach Zjednoczonych. Muzeum Narodowe w Szczecinie posiada w swej kolekcji około 150 muzealiów zgromadzonych przez Borysa Malkina w latach 60. i 70. ubiegłego wieku.  Przywiezione przez badacza okazy reprezentują ponad 30 różnych grup indiańskich, m.in. Noanamá, Sibundoy, Kofán i Yuco-Motilones z Kolumbii oraz Tukúna z Brazylii.

Prezentowane na wystawie eksponaty i fotografie, wykonane przez Borysa Malkina, reprezentują ponad 20 różnych grup indiańskich, m.in. Ye’kuana, E’ñepá, Piaroa i Hoti z Wenezueli, Shipibo i Campa z Peru, Kofán z Kolumbia i Ekawdoru, Carajá i Tapirape z Brazylii oraz Tukúna z Brazylii, Peru i Kolumbii. Wystawa ma na celu ukazanie rzemiosła Indian Amazonii z perspektywy otaczającej ich natury, wpływającej na charakterystyczny kształt ich kultury. Wytwory miejscowego rękodzieła są przedmiotami typowo użytkowymi, często bywają też produktami jednorazowymi. Inspirowani naturą Indianie pozyskują i korzystają z materiałów dostępnych w ich środowisku: piór, nasion, kości zwierzęcych, tapy (tworzywa pozyskiwanego z wewnętrznej kory drzew i krzewów, zmiękczanego w procesie moczenia i tłuczenia), drewna, trzciny, liści palmowych, bawełny, gliny, żywicy i wielu innych. Tworzą z nich broń, biżuterię, stroje, maski obrzędowe, ceramiczne naczynia, różnej wielkości kosze, tace, prasy, wszystkie przedmioty potrzebne im do funkcjonowania. Prezentowane obiekty poza cechami użytkowymi spełniają również walory estetyczne. Wielobarwne naszyjniki noszone przez wszystkich: dzieci, kobiety i mężczyzn czy bogato zdobione ozdoby z piór, służące do dekoracji uszu, głowy, przegrody nosowej, świadczą o potrzebie otaczania się pięknymi przedmiotami i umiejętności tworzenia atrakcyjnych artefaktów. Ukazane eksponaty poprzez ornamentykę i kompozycję opowiadają również historie związane z indiańską kosmologią i mitologią. Wszystkie prezentowane na wystawie obiekty pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Wystawie będzie towarzyszył program wydarzeń edukacyjno- popularyzatorskich. 

 

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE WYSTAWIE:

10 maja 2018 (czwartek), godz. 17.00
wykład „Obraz Indian Ameryki Południowej w badaniach Borysa Malkina”
dr Magdalena Nierzwicka

24 maja 2018 (czwartek), godz. 12.00
Oprowadzanie kuratorskie
Katarzyna Findlik

19 czerwca 2018 (czwartek), godz. 17.00
wykład „Odejścia, przyjścia, pozostania. Problemy poznawcze w Amazonii”
dr Mariusz Kairski

6 września 2018 (czwartek), godz. 17.00
wykład „Polskie odkrycia ssaków w Ameryce Południowej”
dr inż. Przemysław Kurek i mgr inż. Łukasz Piechnik

8 września 2018 (sobota), godz. 12.00
Oprowadzanie kuratorskie
Katarzyna Findlik

25 października 2018 (czwartek)
godz. 17.00
wykład „Oswoić naturę. Życie codzienne Indian Amazonii”
Ewa Prądzyńska

22 listopada 2018 (czwartek), godz. 17:00
Pokaz filmu „Xupera. Świat Borysa Malkina”

27 listopada 2018 (wtorek), godz. 17.00
Oprowadzanie kuratorskie
Katarzyna Findlik

20 grudnia 2018 (czwartek), godz. 17.00
wykład „Indianie amazońscy i zwierzęta”
dr Kacper Świerk

10 stycznia 2019 (czwartek), godz. 17:00
wykład dr Antoniego Bartosza


Wszystkie wydarzenia odbywają się w gmachu MNS przy ul. Wały Chrobrego 3.

Na wszystkie wydarzenia wstęp wolny

 

OFERTA EDUKACYJNA DLA SZKÓŁ I PRZEDSZKOLI:

Lekcje muzealne:
„Amazonia oczami Borysa Malkina”
„Niezwykła podróż – z wizytą u Indian Amazonii”

Warsztaty muzealne:
„Szlakiem wanilii i kakao – o życiu codziennym Indian Ameryki Południowej”
„O yerba mate, dojrzałej kolbie kukurydzy, księżniczkach, szybkich jaguarach i groźnych piraniach – indiańskie opowieści”
„Indiańskie poranki w muzeum – BAJKOCZYTANIE”
„MOC W MUZEUM – NOC W MUZEUM – MIĘDZY NAMI INDIANAMI”

Akademie muzealne:
„Podróż przez kontynenty: Ameryka Południowa. Indianie – prawdy i mity” (Akademia Juniora)
„Ciekawa podróż z alpaką INU do Amazonii – czyli prawie wszystko o życiu codziennym Indian” (Akademia Malucha)

 

Konkurs plastyczny:
PIÓRO PAPUGI CZY ZĄB JAGUARA? Konkurs plastyczny na wykonanie naszyjnika wodza wioski
Adresatem konkursu są uczniowie klas II-VI szkoły podstawowej. Każdy uczestnik może wykonać tylko jedną pracę – indywidualnie. Stawiamy na naturę, dlatego każdy  projektant powinien do stworzenia swojego naszyjnika wykorzystać naturalne materiały (nasiona, liście, pióra, drewno, korek, muszle, kamyki). Termin nadsyłania prac do 11 listopada 2018. Najlepsi projektanci otrzymają nagrody.
Uroczyste rozstrzygnięcie konkursu 22 listopada 2018 o godzinie 12.00 w Muzeum Narodowym w Szczecinie, ul. Wały Chrobrego 3.
Naszyjniki należy przesłać pod adres:
Muzeum Narodowe w Szczecinie Dział Edukacji
ul. Wały Chrobrego 3
70-561 Szczecin
z dopiskiem „INDIANIE”.

Koordynator konkursu i prowadząca zajęcia:
Dorota Baumgarten-Szczyrska
tel.797705270,
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.                                                                
Więcej informacji znajdziecie Państwo na stronie www.muzeum.szczecin.pl

Wszystkie zajęcia odbędą się w gmachu MNS przy ul. Wały Chrobrego 3

„Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi”

Muzeum Narodowe w Szczecinie, ul. Wały Chrobrego 3

Daty: 20.04.2018 – 31.03.2019
Otwarcie wystawy: 19 kwietnia 2018 (czwartek), godz. 18.00, wstęp wolny
Kurator: Katarzyna Findlik (Dział Kultur Pozaeuropejskich MNS)
Organizator: Muzeum Narodowe w Szczecinie

  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych
  • Inspirowani naturą. Rękodzieło Indian Amazonii. W hołdzie Borysowi Malkinowi
  • Autor: Brak danych

 zestaw logotypow mns