Od wzlotów ducha po światła rozumu. Ryciny francuskie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie i Muzeum Narodowego w Warszawie

W 2021 roku Szczecin będzie obchodzić jubileusz trzechsetlecia założenia gminy francuskiej.

Francuzi osiedlili się tu na zaproszenie władców pruskich w 1721 roku. W ciągu kilkuset lat odegrali zasadniczą rolę w wielostronnym rozwoju całego Pomorza oraz jego stolicy. Znaczenie francuskiej polityki, gospodarki czy kultury dla ziem pomorskich jest odbiciem w mikroskali wpływu tego kraju na całą Europę. Jednym z ważnych narzędzi tego oddziaływania były ryciny. 

Nachodząca rocznica jest okazją do pierwszej prezentacji grafiki francuskiej w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Ten zespół zabytków stanowi istotną część szczecińskich zbiorów muzealnych. Początki jego gromadzenia sięgają kolekcji rycin europejskich Heinricha Stoltinga (1814–1884), szczecińskiego kupca i artysty amatora. Od czasu, gdy Stolting zapisem testamentowym przekazał swą kolekcję miastu, stała się ona częścią szczecińskich zbiorów muzealnych. Po drugiej wojnie światowej nowo założone Muzeum Miejskie, obecne Muzeum Narodowe w Szczecinie, przejęło zdziesiątkowany zasób rycin, między innymi ocalałą część zbioru grafik francuskich.

Wystawa umożliwia pokazanie publiczności niemal 180 odbitek, w tym licznych cennych dzieł wypożyczonych z Muzeum Narodowego w Warszawie. Powstałe między końcem XVI i początkiem XX wieku grafiki wyeksponowane na wystawie są świadectwem kilkusetletniej tradycji rozwoju sztuki rytowniczej we Francji. Udostępnione zostały między innymi ryciny warsztatowe tak wybitnych artystów, jak Claude Lorrain, Jacques Callot, Claude Mellan, Abraham Bosse, Jean-Jacques de Boissieu, Honoré Daumier, André Derain. Zobaczyć można także grafiki wzornikowe i projekty architektoniczne autorstwa Jeana Le Pautre’a, Jeana Marota, Daniela Marota, a także kompozycje reprodukcyjne, których twórcami byli chociażby tacy utalentowani rytownicy, jak Nicolas Beatrizet, Robert Nanteuil, Gerard Edelinck, Antoine Masson, Sébastien Leclerc, Pierre Aveline, Laurent Cars.

Celem wystawy jest nie tylko prezentacja zabytków sztuki, ale również próba przedstawienia za ich pomocą zmieniającego się obrazu Francji w czasach nowożytnych i w XIX wieku, sportretowania jej mieszkańców, miast i pejzaży. Reprodukcje obrazów oraz ryciny towarzyszące dziełom drukowanym – od mitologii i Biblii po publikacje naukowe, których najbardziej znanym przykładem jest Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (Wielka encyklopedia francuska) – pozwalały nadawać materialny kształt uchwyconym w słowach wzlotom ducha wieszczów, proroków, poetów, pisarzy, a także ideom i projektom filozofów, uczonych, inżynierów. Wpływ francuskich architektów i rzemieślników wszelkich profesji na rozprzestrzenianie się stylów artystycznych, mód był możliwy dzięki graficznym wzorcom dzieł sztuki, które powielano masowo oraz rozprowadzano szlakami handlowymi i przez kontakty towarzyskie. 

Rangę grafiki francuskiej jako narzędzia prowadzenia polityki – służącego zarówno celom dynastycznym, jak i rozkwitowi kultury – podkreślono przez eksponowanie odbitek związanych z panowaniem Ludwika XIV. Analogicznie zostały zaakcentowane czasy Wielkiej Rewolucji Francuskiej i panowania Napoleona Bonaparte. Grafiki, podobnie jak obrazy, były zwierciadłem odbijającym codzienność. W tej roli doskonale sprawdziły się ilustracje w czasopismach, gdyż ich autorzy komentowali na bieżąco wydarzenia polityczne oraz życie społeczne i zmieniające się obyczaje.

Na wystawie znalazły się również motywy odzwierciedlające powiązania między Polską i Francją. Są to przede wszystkim portrety królów Jana III Sobieskiego, Stanisława Leszczyńskiego i królowej Ludwiki Marii Gonzagi de Nevers.

Program wydarzeń towarzyszących wystawie:

13 grudnia 2016 (wtorek), godz. 18.00
Hydra wielogłowa – rozmaitość funkcji dawnej grafiki francuskiej
dr Ewa Gwiazdowska 

20 grudnia 2016 (wtorek), godz. 18.00 
Spotkanie członków Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Oddział Szczeciński 
Fantazje, projekty i kroniki – wielość rzeczywistości w grafice francuskiej
dr Ewa Gwiazdowska 

5 stycznia 2017 (czwartek), godz. 12.00
Oprowadzanie kuratorskie dla seniorów
dr Ewa Gwiazdowska

10 stycznia 2017 (wtorek), godz. 18.00
Spotkanie członków Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Oddział Szczeciński 
Co było dalej – o awangardowych nurtach w grafice francuskiej początku XX wieku
Ewa Frąckowiak (Muzeum Narodowe w Warszawie)

14 stycznia 2017 (sobota), godz. 12.00
Skarbiec dziejów Francji – dawne grafiki francuskie
dr Ewa Gwiazdowska 

15 stycznia 2017 (niedziela), godz. 12.00
Renè Lalique – jubiler z niecodzienną wyobraźnią
Wojciech Bryłka (jubiler) 

19 stycznia 2017 (czwartek), godz. 18.00
Naprawić czas stracony przez niewolę… 
Francuska grafika popularna w emigracyjnych kolekcjach Kazimierza Woźnickiego i Władysława A. Strzembosza
Marcin Romeyko-Hurko (Muzeum Narodowe w Warszawie)

24 stycznia 2017 (wtorek), godz. 18.00
Od Rabelais’go do Deraina – zanim pojawiły się komiksy
dr Ewa Gwiazdowska 

28 stycznia 2017 (sobota), godz. 13.00–15.00
O niezwykłych ogrodach, architekturze i królu Ludwiku – warsztaty graficzne dla dzieci w wieku 6–10 lat
Agata Kamińska, zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

2 lutego 2017 (czwartek), godz. 18.00
Świątynia Chwały, czyli o sztuce kreowania wizerunku na przykładzie wybranych grafik okazjonalnych z czasów Ludwika XIV 
Izabela Żak (Muzeum Narodowe we Wrocławiu)

4 lutego 2017 (sobota), godz. 12.00–14.00
Historie biblijne – warsztaty rodzinne
Krystyna Milewska, zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

11 lutego 2017 (sobota), godz. 12.00–14.00
Opowieści mitologiczne – warsztaty rodzinne
Krystyna Milewska, zapisy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

12 lutego 2017 (niedziela), godz. 12.00
Finisaż wystawy
Choć stulecia mijają, czas stoi w miejscu
dr Ewa Gwiazdowska 

Na wszystkie wydarzenia wstęp wolny. 

Na warsztaty obowiązują wcześniejsze zapisy.

fotos grafika francuska muzeum szczecin

Louis Cossin (Coquin, Cauquin, Cossinus) (1627 Troyes – 1704 Paryż)
Portret François Chauveau, członka Akademii Królewskiej, 1668, miedzioryt
Wg obrazu Claude’a Le Febvre’a (1632 Fontainebleau – 1675 Paryż) 

Od wzlotów ducha po światła rozumu.
Ryciny francuskie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie i Muzeum Narodowego w Warszawie

9 grudnia 2016 - 12 lutego 2017 

Kurator: dr Ewa Gwiazdowska

Aranżacja: Elżbieta Kamińska, Grażyna Tokarczyk

Oświetlenie: Andrzej Kulpa

Organizacja: Wiesława Holicka, Michał Mikołajewski

Promocja: Elżbieta Jurska, Daniel Źródlewski, Michał Wojtarowicz

Konserwacja i oprawa: Izabela Działak-Dąbrowska

Program edukacyjny: Krystyna Milewska, Agata Kamińska