Daleko od Moskwy. Gérard Singer i sztuka zaangażowana

W 1952 roku Muzeum Pomorza Zachodniego rozpoczęło nową fazę działalności, której podstawowym celem stało się umacnianie totalitarnego, prosowieckiego systemu w sferze kultury. Misję realizowano za pomocą pozyskiwanych do kolekcji obiektów, wystaw stałych i czasowych, a przede wszystkim rozbudowanego działu 

oświatowego. To właśnie przed nim – podobnie jak w innych polskich muzeach – postawiono zadanie politycznej indoktrynacji szerokich mas społeczeństwa. Stanowisko dyrektorki objęła Natalia Pacanowska-Haltrecht, historyczka sztuki pochodząca z rodziny zasłużonej dla ruchu komunistycznego już w latach międzywojennych, doświadczona zarówno na polu dziennikarskim, jak i w dziedzinie edukacji dzieci oraz dorosłych. Z kolei jedną z najbardziej spektakularnych donacji, przypadających dokładnie na czas zmiany kierownictwa instytucji, było wzbogacenie szczecińskich zbiorów o epickie malowidło Gérarda Singera 14 lutego w Nicei (1950–1951). Ta monumentalna, wpisująca się w zimnowojenną retorykę kompozycja – przedstawiająca bunt dokerów z Lazurowego Wybrzeża – została zakupiona przez Ministerstwo Kultury i Sztuki PRL podczas Wystawy współczesnej plastyki francuskiej w warszawskiej Zachęcie. Dzieło uczyniono głównym bohaterem galerii malarstwa najnowszego, prezentowanej w gmachu przy ulicy Staromłyńskiej 27 aż do czasu odwilży 1956 roku.

Stoczniowy Szczecin – degermanizowane miasto przyjmujące reemigrantów z Francji i kultywujące mit „Paryża Innej Europy” – wybrano nieprzypadkowo na opiekuna rozsławionego na cały świat dzieła o portowej, antyhitlerowskiej oraz antykapitalistycznej tematyce. Narracja ekspozycji Daleko od Moskwy… została osnuta wokół bogatej historii tego płótna, stanowiącego świadectwo krótkiej fascynacji metodą realizmu socjalistycznego wśród francuskiej lewicy w latach 1948–1953. Pokaz obrazu – sześćdziesiąt lat po jego zniknięciu w muzealnych magazynach – przybliża niemal nieznany w Polsce nurt sztuki zachodnioeuropejskiej, polityczne, ikonograficzne i formalne konteksty malowidła. Wystawa, podzielona na cztery splecione nawzajem części, porusza kwestie budowy nowego powojennego porządku i wizerunku nowego socjalistycznego człowieka, a także problem nowego aliansu polsko-francuskiego. Wobec politycznych wydarzeń na Dalekim Wschodzie przywoływanych przez zaledwie 22-letniego Singera, ilustratora francuskiego przekładu produktywistycznej powieści radzieckiej Daleko od Moskwy, kluczowym motywem uczyniono nowe zainteresowanie Orientem. Ekspozycja gromadzi nie tylko prace znajdujące się w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie, lecz także wypożyczone z Muzeum Narodowego w Warszawie, tamtejszego Muzeum Niepodległości, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, galerii Mercier & Associés w Paryżu oraz prywatnej kolekcji wdowy po artyście Claudette Singer. 

Wybrani artyści: Xawery Dunikowski – Wojciech Fangor – Tomasz Gleb – André Fougeron – William Gropper – Renato Guttuso – Tadeusz Kantor – Tadeusz Kulisiewicz – Lech Kunka – Alfred Lenica – Bernard Lorjou – Gabriele Mucchi – Beniamin Pacanowski – Jaroslav Paur – Erna Rosenstein – Gérard Singer – Władysław Strzemiński – Bogusław Szwacz – Boris Taslitzky 

Daleko od Moskwy. Gérard Singer i sztuka zaangażowana
Muzeum Narodowe w Szczecinie, ul. Wały Chrobrego 3

28 kwietnia – 30 czerwca 2016 

Wernisaż: 28 kwietnia 2016, czwartek, godzina 18.30

kurator: Szymon Piotr Kubiak 
organizator: Muzeum Narodowe w Szczecinie 
patronat honorowy: Ambasador Francji w Polsce Pierre Buhler

daleko od moskwy galeria

Gérard Singer (1929–2007), 14 lutego w Nicei (Le 14 février à Nice), 1950–1951 

olej, płótno, 350 x 440 cm, Muzeum Narodowe w Szczecinie 

Loin de Moscou. Gérard Singer et l’art engagé

Musée National à Szczecin, ul. Wały Chrobrego 3

28 avril – 30 juin 2016

En 1952, le Musée de la Poméranie Occidentale commença une nouvelle étape de son activité et le renforcement du système prosoviétique totalitaire devint son objectif principal. Cette mission était réalisée par les achats des objets pour les collections, par les expositions permanentes et temporaires et surtout par l’élargissement du département d’éducation. A l’instar des autres musées polonais, ce département était responsable pour l’endoctrinement politique de la société. Le poste de la directrice fut donné à Natalia Pacanowska-Haltrecht, une historienne d’art venant d’une famille des vétérans du mouvement communiste des années de l’entre-deux-guerres, qui avait de l’expérience dans le journalisme, ainsi que dans le domaine de l’éducation des enfants et des adultes. La peinture épique Le 14 février à Nice (1950–1951) de Gérard Singer fut une des donations les plus spectaculaires et un enrichissement important pour le musée, qui était en train de changer de direction à ce moment-là. Cette composition monumentale qui s’inscrivait dans la rhétorique de la guerre froide et qui représente la révolte des dockers de la Côte d’Azur fut acheté par le Ministère de la Culture et de l’Art de la République populaire de Pologne (PRL) pour l’exposition de l’art plastique français contemporain dans la gallérie Zachęta à Varsovie. L’œuvre devint le héros principal de la partie consacrée à la peinture contemporaine, exposée dans l’édifice Staromłyńska 27 jusqu’au «printemps» de 1956. 

Connu pour son chantier naval, Szczecin était une ville dégermanisée qui accueillait les rapatriés de France et qui entretenait le mythe du «Paris d’une autre Europe». Le choix de Szczecin pour abriter cette représentation antihitlérienne et anticapitaliste du port de Nice connue dans le monde entier ne se fit pas par hasard. La narration de l’exposition Loin de Moscou... a été construite autour de la riche histoire de cette toile qui témoigne de la courte fascination de la gauche française par le réalisme socialiste dans les années 1948–1953. L’exposition du tableau, soixante ans après sa disparition dans les dépôts du musée, présente un courant de l’art européen occidental peu connu en Pologne, ainsi que le contexte politique, iconographique et formel de l’œuvre. L’exposition, partagée en quatre parties liées entre elles, aborde la question de la construction d’un nouvel ordre d’après-guerre et de l’image du nouvel homme socialiste, ainsi que la nouvelle alliance franco-polonaise. Face aux événements politiques de l’Extrême-Orient évoqués par Singer, âgé de 22 ans à l’époque où il illustra la version française d’un roman soviétique productiviste Loin de Moscou, l’intérêt pour l’Orient est devenu son motif principal. L’exposition rassemble non seulement les travaux qui se trouvent dans les collections du Musée National à Szczecin, mais aussi des œuvres empruntées au Musée National à Varsovie, au Musée de l’Indépendance, au Musée des Zamojski à Kozłówka, à la gallerie Mercier & Associés à Paris et à la collection privée de la veuve, Claudette Singer. 
Tłumaczenie: Barbara Brzezicka

Artistes choisis: Xawery Dunikowski – Wojciech Fangor – Tomasz Gleb – André Fougeron – William Gropper – Renato Guttuso – Tadeusz Kantor – Tadeusz Kulisiewicz – Lech Kunka – Alfred Lenica – Bernard Lorjou – Gabriele Mucchi – Beniamin Pacanowski – Jaroslav Paur – Erna Rosenstein – Gérard Singer – Władysław Strzemiński – Bogusław Szwacz – Boris Taslitzky 

commissaire: Szymon Piotr Kubiak 

organisateur: Musée National à Szczecin