Archeologiczne świadectwa kultu maryjnego w średniowiecznym Gdańsku

Kult maryjny jest zjawiskiem szczególnym w Kościele rzymskokatolickim. Jego dzisiejszy kształt wynika z wielowiekowej tradycji początkami sięgającej IV stulecia. Szczególnie intensywnie rozwijał się na ziemiach polskich w schyłkowych fazach wieków średnich. Materialnymi przejawami kultu maryjnego są malowidła ścienne oraz obrazy 

i rzeźby ołtarzowe w kościołach. Ogromne znaczenie miały w średniowieczu, i mają też obecnie, miejsca uznawane w Kościele katolickim za święte, związane z bezpośrednią obecnością Matki Bożej, do których pielgrzymują wierni z całego świata. Pamiątkami po pielgrzymkach do tych miejsc są drobne przedmioty, jak metalowe plakietki, dzwonki i ampułki na wodę ze źródeł, którym przypisuje się cudowną moc. W Gdańsku najstarsze znaleziska związane z kultem maryjnym pochodzą z około połowy XIV wieku. W największym natężeniu wystąpiły w nawarstwieniach kulturowych datowanych na XV i początek XVI stulecia. Niewątpliwy wpływ na rozpowszechnienie tego kultu na Pomorzu miał zakon krzyżacki. Niezwykłe przywiązanie gdańszczan do Matki Bożej potwierdzają też jej wizerunki umieszczane na przedmiotach codziennego użytku, na przykład na kaflach piecowych, naczyniach stołowych i domowych ołtarzykach. Bardzo popularna stała się też biżuteria z inskrypcjami odwołującymi się do Najświętszej Marii Panny, w tym zapinki, pierścienie, pasy, torby. Kres kultu maryjnego w Gdańsku przyniosła reformacja. Reformacyjna gotzenkrieg – „wojna z bałwanami” – znajduje odzwierciedlenie w źródłach archeologicznych w postaci figurek Marii z odciętą głową, stosunkowo często odkrywanych w latrynach.


Wystawa czasowa wypożyczona z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku w związku z obchodami 1050 rocznicy chrztu Polski.

miejsce: Muzeum Narodowe w Szczecinie – Muzeum Tradycji Regionalnych, ul. Staromłyńska 27

czas trwania: 17 marca – 30 września 2016

otwarcie wystawy: 17 marca 2016 (czwartek), godz. 12.00

kuratorzy: dr Anna Bogumiła Kowalska (Muzeum Narodowe w Szczecinie), Ewa Trawicka i Beata Ceynowa (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku)

organizatorzy: Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku