Stare srebra

Wystawa prezentuje wyroby złotnicze ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie. Piękne, wykonane ze szlachetnych kruszców przedmioty są też świadectwem niezwykłych umiejętności dawnych mistrzów.

Największą grupą zabytków na wystawie są srebra stołowe. Wśród nich wyróżnia się rokokowa teryna (czyli waza do serwowania zup) Johanna Jacoba Sandrarta II, pochodząca z lat 60. XVIII wieku. Jest to jedno z piękniejszych dzieł berlińskiego złotnictwa tego okresu. Płynną, niemal organiczną bryłę korpusu oplatają plastyczne, wykonane w technice trybowania i odlewu, gałązki winnej latorośli. Teryny spełniały w XVIII-wiecznych zastawach stołowych szczególną rolę, stając się w połowie stulecia głównym, najbardziej dekoracyjnym elementem serwisu.

W końcu XVIII wieku rokokowy przepych ustąpił z wolna miejsca prostym formom klasycystycznym, z ornamentyką wzorowana na sztuce antycznej. Pięknym kształtem, nawiązującym do antycznej wazy, wyróżnia się szczecińska cukiernica Martina Ephraima Voggelaera z 1795 roku. Warto też zwrócić uwagę na naczynia zupełnie pozbawione dekoracji, oddziałujące wyłącznie szlachetnymi proporcjami, jak kwadratowa misa znanego warszawskiego mistrza J.J. Bandaua II z początku XIX wieku.

W pierwszej połowie XIX wieku w złotnictwie europejskim na szerszą skalę zaczęły zachodzić zmiany, które doprowadziły do przekształcenia rękodzielnictwa w proces w znacznym stopniu zmechanizowany. Możliwość stosunkowo niedrogiego wytwarzania srebrnych przedmiotów z cienkiej, sztancowanej blachy wpłynęło na rozpowszechnienie sreber wśród szerokich kręgów mieszczaństwa. Zaspokajając potrzeby nowych grup odbiorców, produkowano przede wszystkim serwisy do kawy i herbaty, naczynia do przypraw, sztućce oraz różnego typu patery i koszyki na ciastka lub owoce. Wyroby srebrne z drugiej połowy XIX wieku oddziałują bogactwem i różnorodnością form dekoracji i kształtów. Ich twórcy świadomie nawiązywali do stylów minionych epok – przede wszystkim rokoka, ale także renesansu i gotyku, niekiedy też łączyli dekoracje z różnych okresów. Wyjątkową perfekcją w naśladowaniu dzieł dawnych mistrzów odznaczały się warsztaty złotnicze z Hanau, których wyroby również można obejrzeć na ekspozycji.

Osobną grupę zabytków na wystawie tworzą srebra rosyjskie. Zainteresowanie przeszłością w XIX wieku przyniosło w Rosji ponowny rozkwit dawnych technik: emalii i niella oraz zwrot ku rodzimym formom i motywom. Do rozpowszechnienia tzw. stylu starorosyjskiego, nawiązującego do sztuki dawnej Rosji, przyczyniła się moskiewska firma Pawła Owczynnikowa. W zbiorach szczecińskich znajduje się pochodząca z jego warsztatu duża dekoracyjna waza o typowo rosyjskiej formie kowsza – naczynia o łódkowatym kształcie, służącego do picia wódki. Na ekspozycji obejrzeć można także niewielki kowsz wykonany w początku XX wieku przez Nikołaja Zwieriewa z Moskwy, bogato zdobiony emalią na filigranie.

W końcu XIX wieku w sztuce dekoracyjnej zaczęto odchodzić od kopiowania dawnych stylów i dążyć do wypracowania nowych zasad kształtowania przedmiotu. Dzieła projektowane w duchu nowego stylu – secesji – cechowała organiczna giętkość form oraz bogata dekoracja roślinna. Na wystawie można obejrzeć m.in. parę niezwykle efektownych, secesyjnych świeczników wyprodukowanych przez znaną niemiecką firmę P. Bruckmann & Söhne.

 

  • Kielich mszalny, Śląsk, 4 ćwierć XVII w., srebro złocone, 26,2 x 15 cm, fot. G. Solecki i Arkadiusz Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Patera w formie koszyczka, Niemcy, ok. 1900, srebro, wewnątrz złocone, szkło, 18 x 18,5 x 18 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Karnecik balowy, Francja, ok. 1780, srebro pozłacane, kość, macica perłowa, drewno, atłas, 9 x 4,5 cm, fot. G. Solecki i Arkadiusz Piętak
  • Autor: Brak danych
  • James Edward Hutton (1839–?), Cukiernica, Londyn, 1888, wys. 13,8 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Johan Jacob Sandrart II (1733–1798), Teryna, Berlin, ok. 1765, srebro, wewnątrz złocone, 27 x 43 cm, fot. G. Solecki i Arkadiusz Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Paul Miercke (1714–1784), Miseczka na wonności, Szczecin, 3. ćw. XVIII w., srebro, częściowo złocone, 3,7 x 6,8 cm, fot. G. Solecki i Arkadiusz Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Paweł Akimowicz Owczynnikow (1853–1916), Kowsz, Moskwa, ok. 1901, srebro złocone, 18 x 49 x 28 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Świecznik secesyjny, Peter Bruckmann & Söhne, Heilbronn, ok. 1900, srebro, wys. 58,5 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Fragment wystawy "Stare srebra", fot. Grzegorz Solecki i Arkadiusz Piętak
  • Autor: Brak danych