Ameryka

Amerykańskie zbiory Muzeum Narodowego w Szczecinie liczą obecnie ponad 1,5 tysiąca sztuk. Pozyskiwane są przede wszystkim dzięki wyprawom naukowym oraz osobom indywidualnym. Nieliczne pochodzą z przedwojennych muzeów Szczecina. Gromadzenie zabytków z Ameryki Południowej zapoczątkowała współpraca muzeum z Polską Wyprawą Naukową w Andy, zorganizowaną w 1978 roku m.in. przez Komisję Archeologiczną i Amerykanistyczną Polskiej Akademii Nauk. Dzięki niej zbiory muzeum powiększyły się o ponad 200 różnorodnych przedmiotów ukazujących kulturę Indian Quechua, głównie z rejonu Huacho Sin Pescado w dep. Lima (Peru). Były to m.in. narzędzia rolnicze (w tym narzędzia zespołowe, takie jak calza i taclla), naczynia glinianie, naczynia z tykwy, instrumenty muzyczne, odzież, koce wełniane, biżuteria, szopki bożonarodzeniowe retablo oraz krzyże pasyjne caminante, a także łódź cabalito z trzciny tottora z Trujillo.

W latach 80. XX wieku muzeum pozyskiwało ogromne kolekcje dzięki studenckim wyprawom do Ameryki Południowej. W roku 1981 Ekspedycja Ekologiczna Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach przywiozła około 60 eksponatów pochodzących ze strefy lasów tropikalnych Peru. Eksponaty te reprezentują kulturę Indian Shipibo i Campa. Są to: broń myśliwska (łuki, strzały), wiosła, naczynia gliniane zdobione we wzory geometryczne, używane do przechowywania napoju alkoholowego massato, kosze transportowe, odzież i ozdoby z ptasich piór.

Niezwykłe wyniki osiągnęła współpraca muzeum ze studentami etnologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – organizatorami wyprawy AMPED’81. Wyprawa ta wzbogaciła zbiory muzeum o kolekcję prezentującą życie Indian Panare z Wenezueli (266 sztuk) oraz niewielki zbiór dotyczący Indian Kofan z pogranicza Kolumbii i Ekwadoru (23 sztuki). Jeszcze lepsze rezultaty przyniosła kolejna wyprawa etnologiczna tego samego zespołu, zorganizowana pod nazwą VENEZUELA’85. Pozyskano wówczas 636 różnorodnych eksponatów dotyczących Indian Hoti, Panare, Sanema i Ye’kuana: narzędzia, broń (łuki, strzały, dmuchawki), naczynia gliniane, ogromny zespół plecionych koszy transportowych i zasobowych, przepaski bawełniane, hamaki, prasy do manioku (sebucany) oraz do trzciny cukrowej, ozdoby z ptasich piór i nasion oraz wiele innych.

Muzeum pozyskiwało swoje zbiory również od osób indywidualnych. Do zbiorów trafiło w ten sposób 25 eksponatów z terenu Peru (m.in. naczynia gliniane Shipibo), Ekwadoru i Boliwii, będących częścią kolekcji Anny Kowalskiej-Lewickiej, zgromadzonej przez nią pod koniec lat 40. XX wieku oraz 144 eksponaty gromadzone w latach 60. i 70. ubiegłego wieku przez Borysa Malkina, reprezentujące ponad 30 różnych grup indiańskich, m.in. Noanama, Tucuna, Sibundoy, Kofan, Yuco-Motilones.

W latach 2000–2002 zakupiono grupę przedmiotów z Gwatemali, związanych z życiem Indian Quiche, Cakchiquel, Tzutujil, Mam, Izil. Zbiór działu wzbogacił się o maski używane podczas tańców byka i maski konkwistadorów oraz wielobarwne stroje (głównie huipile).

Na przełomie XX i XXI wieku Ewa Prądzyńska, pracownik Muzeum Narodowego w Szczecinie, prowadziła badania etnologiczne w Ameryce Południowej (Ekwador, Kolumbia, Wenezuela, Brazylia). Dzięki nim Muzeum wzbogaciło się o około 40 sztuk różnorodnych obiektów, wśród których wyróżniają się maski z tapy Indian Tucuna z Brazylii.

Odrębną grupę zbiorów amerykańskich stanowi 69 zabytków prekolumbijskich. Znajdują się tu naczynia gliniane reprezentujące kultury Nazca, Chancay i Chimu (Peru), fragmenty tkanin (ze stanowisk Huaquerones i Pachacamac w Peru), figurki gliniane (kultura Azteca z Meksyku), narzędzia i groty kamienne oraz biżuteria (kultura Tairona z Kolumbii i kultura Tiahuanaco z Boliwii).

  • Taca (wa’ja tomennato) z wizerunkiem małpy Iarakuru, Ye’kuana, Wenezuela, 2. połowa XX w., bambus wana, sznurek roślinny, pnącze, barwnik naturalny, 6,2 x 33,5 cm, fot. G. Solecki, A. Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Maska konkwistadora, Gwatemala, 2. połowa XX w., drewno polichromowane, sznurek bawełniany, 15,5 x 19,6 cm, fot. G. Solecki, A. Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Maska konkwistadora, Gwatemala, koniec XX w., drewno polichromowane, 27 x 19 x 12,7 cm, fot. B. Grzonka
  • Autor: Brak danych
  • Maska do „tańca wiatru”, Tucuna, Brazylia, koniec XX w., tapa, włókno roślinne, żywica, 45 x 37 x 43,7 cm, fot. B. Grzonka
  • Autor: Brak danych
  • Maska do „tańca wiatru”, Tucuna, Brazylia, koniec XX w., tapa, barwniki naturalne, 167 x 70 cm, fot. G. Solecki, A. Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Maraka szamańska, Guajibo, Wenezuela, 2. połowa, XX w., tykwa pokryta rytem, ptasie pióra, wosk, drewno, 30,2 (bez piór) x 3,9 cm, fot. B. Grzonka
  • Autor: Brak danych
  • Retablo - szopka bożonarodzeniowa, region Ayacucho, Peru, 2. połowa XX w., drewno polichromowane, gips polichromowany, 35,2 x 23,3 cm, fot. G. Solecki, A. Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Naczynie zoomorficzne, kultura Chimu, Peru, XI-XV w., glina, 27,8 x 29 cm, fot. G. Solecki, A. Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Naczynie do masato (napój alkoholowy), Shipibo, Peru, połowa XX w., glina polichromowana, 24,4 x 41 cm, fot. G. Solecki, A. Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Figurka magiczna, fetysz dziewczynki, Noanama, Kolumbia, 1. połowa XX w., drewno balsa, barwnik naturalny, 25,2 x 6,3 cm, fot. G. Solecki, A. Piętak
  • Autor: Brak danych