Monety

Największy w Dziale Numizmatyki jest zbiór monet. Obejmuje kolekcję zachodniopomorską (około 9 tysięcy monet), europejską i pozaeuropejską (około 17 tysięcy monet), polską (około 3 tysięcy monet) i antyczną (ponad 700 monet).

Najcenniejszą częścią tego zespołu są monety zachodniopomorskie obrazujące historię pieniądza na Pomorzu Zachodnim od początku jego produkcji w tym regionie (XI wieku)  po ostatnie monety wybite w Szczecinie (1753) i Stralsundzie (1808). Najstarsze bite denary związane są z książętami zachodniopomorskimi, Bogusławem I i Kazimierzem I (1156–1187) i pochodzą z mennic w Kołobrzegu, Szczecinie, Kamieniu Pomorskim, Prenzlau i Demminie. Centralne miejsce w zespole zajmują serie monet ostatnich władców Pomorza Zachodniego z dynastii Gryfitów: Filipa II, Franciszka I i Bogusława XIV z okolicznościowymi i pamiątkowymi emisjami bitymi dla upamiętnienia pewnych wydarzeń związanych głównie z osobą władcy, jak jego koronacja, ślub, objęcie rządów, zgon itp.

Największy liczebnie jest zbiór monet europejskich i pozaeuropejskich, wśród których wyróżniają się monety niemieckie od wczesnośredniowiecznych po emitowane współcześnie w RFN i NRD. Na uwagę zasługują zwłaszcza liczne talary szeregu państw wchodzących w skład Rzeszy Niemieckiej, z wolnymi miastami Hamburgiem i Lubeką na czele. Szczególną wartość badawczą posiadają denary wczesnośredniowieczne, pochodzące najpewniej z rozproszonych skarbów pomorskich. Zaplecze surowcowe takich potęg kruszcowych, jak Saksonia czy Mansfeld sprawiło, że monety niemieckie odgrywały wiodącą rolę na europejskim rynku pieniężnym, a także stały się wzorem do naśladowania dla krajów sąsiadujących.

Mniejszy liczebnie zespół tworzą monety polskie i z Polską historycznie związane. Liczba obiektów jest różna dla poszczególnych epok, z tendencją wzrostową dla XIX i XX wieku. Wśród licznych darów i przekazów napływających w latach 50. i 60. ubiegłego wieku przeważały monety niskich nominałów, jak półtoraki, trojaki czy szelągi. W latach 70. XX wieku dokonywano pierwszych zakupów pozwalających wzbogacić skromny zbiór poloników. Z okresu panowania Stefana Batorego i władców z dynastii Wazów, kiedy monety bito w układzie wielostopniowym (od denara do dukata), pochodzą interesujące dukaty z mennicy gdańskiej z 1581, 1633 i 1650. Monety ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego odznaczały się wysokim poziomem artystycznym dzięki zatrudnieniu w mennicy warszawskiej renomowanych medalierów oraz zastosowaniu nowych urządzeń menniczych. Ciekawostką w tej kolekcji jest talar konfederacji targowickiej z 1793 roku. Pamiątką z okresu Królestwa Kongresowego jest kompletna kolekcja monet bitych w czasie powstania listopadowego przez powstańczy rząd polski.

Zgromadzony w dziale zespół monet antycznych obejmuje monety greckie, rzymskie, bizantyjskie i celtyckie. Dominują zdecydowanie wytwory mennic rzymskich z denarami i antoninianami na czele. Ciekawie prezentują się też mniej liczne monety greckie, pochodzące z różnych miejsc antycznego świata. Na uwagę zasługują srebrna tetradrachma króla macedońskiego Aleksandra III Wielkiego (336–323), tetradrachmy władców Egiptu oraz naśladownictwa tetradrachm Geto-Daków z I wieku p.n.e.

  • Skarb szelągów krzyżackich z Kamienia Pom. z XV w., srebro, stan przed konserwacją. fot. B. Grzonka
  • Autor: Brak danych
  • Złote i srebrne monety greckie i rzymskie od IV w. p.n.e. do VI w., fot. M. Pawłowski
  • Autor: Brak danych
  • Szwecja, Karol XII, ½ talara płytowego, 1716, miedź, 140,4 mm x 91,7 mm, fot. M. Pawłowski
  • Autor: Brak danych
  • Skarb denarów z końca XIV w. z Łagiewnik gm. Łobez, srebro, fot. M. Pawłowski
  • Autor: Brak danych
  • Bawaria Henryk II (cesarz), denar, 1009/10, mennica Ratyzbona, srebro, Ø 20,2 mm, fot. M. Pawłowski
  • Autor: Brak danych
  • Saksonia-Altenburg, Jan Filip I, talar, 1619, mennica Saalfeld, srebro, Ø 44,2 mm, fot. M. Pawłowski
  • Autor: Brak danych
  • Niderlandy Płn. naśladownictwo rosenobla ang. Edwarda IV, 1585-87, złoto, Ø 38,6 mm, fot. M. Pawłowski
  • Autor: Brak danych
  • Polska, mennica Gdańsk: Stefan Batory, dukat, 1581, złoto, Ø 22,9 mm; Władysław IV dukat, 1633, złoto, Ø 23,9 mm; Jan Kazimierz, dukat, 1650, złoto, Ø 25,1 mm, fot. M. Pawłowski
  • Autor: Brak danych