Sztuka dawna do XVIII wieku

Zbiory Działu Sztuki Dawnej obejmują kolekcje sztuki średniowiecznej, malarstwa i rzeźby od XVI do XVIII wieku, grafiki i rysunku, rzemiosła artystycznego, militariów, jak również tzw. kolekcję antyczną, w skład której wchodzi unikatowy zbiór rekonstrukcji w brązie najsłynniejszych dzieł rzeźby antycznej oraz kolekcja ceramiki antycznej.

Historia tych zbiorów sięga początku XIX wieku, kiedy na fali rosnącego zainteresowania historią i kulturą regionu utworzono w Szczecinie Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde, 1824) oraz Pomorskie Towarzystwo Sztuk Pięknych (Kunstverein für Pommern, 1834). Zbiory pierwszego z towarzystw, obejmujące rozmaite pamiątki związane z historią regionu, w tym także dzieła sztuki i rzemiosła artystycznego, w 1928 roku znalazły swoją stałą siedzibę w dawnym Pałacu Ziemstwa Pomorskiego, tworząc Prowincjonalne Muzeum Starożytności Pomorskich (Provinzialmuseum Pommerscher Altertümer), przekształcone w 1934 roku w Pomorskie Muzeum Krajowe (Pommersches Landesmuseum). Z kolei kolekcja drugiego z towarzystw stała się zaczątkiem zbiorów Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum), dla którego w latach 1907–1913 wybudowano nowy, wspaniały gmach w centralnej części Wałów Chrobrego. Dzięki darom szczecińskich patrycjuszy (w tym przede wszystkim Heinricha Dohrna) oraz działalności pierwszego dyrektora, Waltera Riezlera, w Muzeum Miejskim zgromadzono znakomite kolekcje sztuki antycznej oraz malarstwa nowożytnego i nowoczesnego.

W trakcie drugiej wojny światowej zbiory szczecińskich muzeów uległy znacznemu rozproszeniu. Część kolekcji malarstwa Muzeum Miejskiego ewakuowano w głąb Niemiec, tworząc z niej po wojnie galerię Stiftung Pommern w Kilonii, a następnie Pommersches Landesmuseum w Greifswaldzie. Pozostałe w Szczecinie zbiory stały się podstawą nowo utworzonego polskiego muzeum. Niektóre z dzieł zaginionych w zawierusze wojennej lub wywiezionych ze Szczecina tuż po wojnie dopiero po wielu latach powróciły do szczecińskiego muzeum (np. cenny zbiór rysunków rodziny Tiepolów odzyskany został w 1956 roku, kolekcja antyczna – w 1994 roku, kwatery ołtarza z Wkryujścia – w 2006 roku). 

Zbiory Działu Sztuki Dawnej były też systematycznie uzupełniane, głównie poprzez zakupy, o nowe, niekiedy bardzo wartościowe obiekty (jak np. zakupiona w 1978 roku Gloryfikacja księcia Filipa II Pancratiusa Reinickego z 1608 roku czy nabyty w 2008 roku renesansowy klejnot w kształcie krzyża księżnej Erdmuty), a niektóre kolekcje – jak np. liczącą ponad 250 obiektów kolekcję sreber – tworzono niemal od podstaw. Najcenniejszym powojennym nabytkiem jest światowej klasy zespół klejnotów i strojów książąt pomorskich wydobyty w 1946 roku ze szczecińskiej krypty grobowej Gryfitów.

Zbiory eksponowane są na wystawach stałych przygotowanych przez Dział Sztuki Dawnej: Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku, Dawne srebra, Ceramika i szkło XVI–XX wiek (ul. Staromłyńska 27) oraz Antyczne korzenie Europy. Szczecińska kolekcja Dohrnów (ul. Wały Chrobrego 3), a także stanowią znaczącą część wystaw stałych innych działów, w tym przede wszystkim Muzeum Historii Szczecina (ul. Księcia Mściwoja II 8).

  • Stalla rajców z Kołobrzegu, ścianka skrajna z przedstawieniem św. Olafa, warsztat kołobrzeski, kon. XIV w., drewno dębowe, polichromia, 286 x 45 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Poliptyk Stargardzki, awers lewego skrzydła zewnętrznego, warsztat Poliptyku Stargardzkiego, ok. 1450, deska dębowa, tempera, 230 x 129 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Święta Dorota, z ołtarza z kościoła św. Gertrudy ze Szczecina, warsztat Mistrza Tryptyku ś.ś. Piotra i Pawła w Szczecinie, ok. 1520–1530, drewno lipowe, polichromia, wys. 116 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Lucas Cranach Młodszy (1515–1586), Portret księcia pomorskiego Filipa I, 1541, olej, deska, 60 x 46 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Artysta nieznany, Kuszenie Chrystusa, ok. 1577, olej, deska, 57 x 38 cm, fot. G. Solecki, A. Piętak
  • Autor: Brak danych
  • Krzyżyk księżnej Erdmuty, po 1600, złoto, emalia, diamenty, rubiny, perła, 9 x 5,6 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Płyta z portretami księcia Barnima IX i jego żony Anny brunszwicko-lüneburskiej z Kołbacza, artysta z kręgu Hansa Schencka zw. Scheusslich, 1545, wapień gotlandzki, 87 x 145 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Para bransolet, 1596, złoto, emalia, 25,1 x 2,3 cm, fot. W. Kryński i T. Prażmowski
  • Autor: Brak danych
  • Strój księcia Ulryka, 1622, aksamit, naszycia ze złotego galonu, wams – długość przodu 36 cm, spodnie – dł. 60 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Bernardo Cavallino, Święty Jan Ewangelista, 1635–1640, olej, płótno, 102 x 87 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Czarci kapitel z Kołbacza, fragment z przedstawieniem mszy świętej, warsztat gotlandzki, 1330–1340, wapień gotlandzki, 37 x 56 x 53 cm, fot. G. Solecki
  • Autor: Brak danych
  • Jacob Mores Starszy (?) (mistrz od 1579–zm. 1609), Egreta księcia Franciszka I, Hamburg (?), ok. 1600, złoto, emalia, diamenty, perła, 12,5 x 5,5 cm, fot. W. Kryński i T. Prażmowski
  • Autor: Brak danych