Rysunek i grafika

Zbiory rycin, rysunków i exlibrisów zgromadzone w Gabinecie Grafiki Działu Sztuki Dawnej liczą około 8 tysięcy eksponatów z czasu od XVI wieku do 1945 roku. Większość stanowią dzieła luźne, ale są też albumy rycin, artystyczne publikacje ilustrowane i szkicowniki. Wykonali je artyści europejscy, przede wszystkim pochodzący z krajów niemieckojęzycznych, następnie z Francji, Niderlandów, Włoch i Anglii. Są też pojedyncze dzieła twórców z innych krajów, m.in. pejzaż marynistyczny Iwana Ajwazowskiego, oraz kilkanaście prac artystów dalekowschodnich.

Najcenniejszy zespół to XVIII-wieczne rysunki weneckiej rodziny Tiepolów, ojca Giambattisty i synów Giandomenica i Lorenza. Kolekcja ta, największa w Polsce, zawiera kilka kompozycji figuralnych i wiele szkiców głów – rysunków związanych z pracą nad freskami. W zbiorze rysunków znajduje się też unikatowa kolekcja ośmiu szkicowników szczecińskiego przedstawiciela biedermeieru, Augusta Ludwiga Mosta, malarza i pedagoga bardzo zasłużonego dla rozwoju kultury artystycznej w stolicy Pomorza, dokumentującego ołówkiem i pędzlem pomorski pejzaż i kulturę ludową. W zbiorze rysunków niemieckich interesujące są duże spuścizny: rysunki akademickie i kopie klasycznych dzieł sztuki wykonane w Rzymie przez Johanna Gottfrieda Niedlicha, egzotyczne pejzaże Eduarda Hildebrandta, realistyczne pomorskie widoki Theodora Kugelmanna, secesyjne postaci Friedricha Wittiga, kompozycje i projekty rzeźb art déco artysty z Białogardu Joachima Utecha.

Drugi najcenniejszy zespół to grafiki artystyczne wybitnych niemieckich przedstawicieli nowoczesnych nurtów sztuki, czynnych w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku. W zbiorach są ryciny takich artystów jak: Adolf Menzel, Max Liebermann, Max Slevogt, Max Klinger, Max Pechstein, Alexander Kanoldt, Käthe Kollwitz, Ernst Barlach, Otto Holz, Alfred Kubin oraz mniej znanych, ale bardzo interesujących, do których należą m.in. humorysta Reinhold Nägele, plenerysta Rudolf Grossmann czy postekspresjonista Conrad Felixmüller.

Wartościowy zbiór stanowią różnorodne tematycznie ryciny niderlandzkie, pochodzące głównie z XVII i XVIII wieku. Katalog tych rycin dostępny jest w sprzedaży. Wśród ich autorów są tak cenieni artyści jak manieryści Hendrik Goltzius, Jan Pietersz, Saenredami Aegidius Sadeler II, a także autor realistycznych wiejskich scen Adrien van Ostade czy pejzażysta rodzinnej ziemi Anthonie Waterloo. W tym zespole znaleźć można szczególnie godne podziwu ryciny reprodukcyjne według obrazów najwybitniejszych mistrzów pędzla: sztychy Jana Witdouca według Ukrzyżowania Petera Paula Rubensa czy portrety wykonane przez Pietera de Jode II według obrazów Anthony’ego van Dycka.

W opracowywanym obecnie zbiorze rycin francuskich pochodzących z okresu od XVI do początku XX wieku, także wielotematycznym, wyróżniają się scena biblijna Claude'a Mellana, weduty Paryża Jeana II Marota, kompozycje marynistyczne według Josepha Verneta, jak również dwa zespoły ilustracji do słynnej Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, zredagowanej w drugiej połowie XVIII wieku przez Denisa Diderota i Jeana d’Alemberta i z tegoż czasu ryciny reprodukcyjne obrazów z francuskiej Galerii Królewskiej. Ozdobę zbioru stanowią karykatury Honoré Daumiera.

Mniejszy liczebnie zespół rycin włoskich zdobi XVIII-wieczny album widoków Wenecji Luki Carlevarisa oraz ryciny artystów czynnych w końcu XVI i w XVII wieku: Triumf Bachusa Martina Roty według Rafaela Santiego, Widok Pont Neuf w Paryżu Stefana della Belli, Święty Hieronim Pietra Testy, Rybak Giuseppe Marii Mitelli. W zbiorze jest również kilka rycin słynnego XVIII-wiecznego autora wedut, Giovanniego Battisty Piranesiego. Wśród niewielkiego zespołu grafik angielskich, w którym dominują widoki, warto zwrócić uwagę na cykl barwnych akwatint pejzażowych.

Zbiór dawnej grafiki niemieckiej to w przeważającej części karty z widokami z albumów malowniczych, portrety z leksykonów, luźne karty z albumów reprodukcji dzieł sztuki, ilustracje książkowe. Do rzadkości należy duży zespół litografii z albumu reprodukcji kolekcji sztuki gotyckiej braci Boisserée, „odkrywców” tej sztuki.

Godną uwagi kolekcję stanowi prawie 200 ekslibrisów europejskich z przełomu XIX i XX wieku.

  • Giambattista Tiepolo (1696–1770), Męczeństwo św. Hipolita, nie datowany rysunek piórem w tuszu, lawowany
  • Autor: Brak danych
  • Max Liebermann (1847–1935), Pejzaż znad Wannsee, 1926, litografia barwna
  • Autor: Brak danych
  • Max Klinger (1857–1920), Trzej jeźdźcy z cyklu Intermezza, 1879-1881, akwaforta
  • Autor: Brak danych
  • Alexander Kanoldt (1881–1939), Hiddensee IV, 1927, litografia
  • Autor: Brak danych
  • Reinhold Nägele (1884–1972), Scena uliczna w Rotterdamie, 1911, akwaforta
  • Autor: Brak danych
  • Aegidius Sadeler II (około 1570–1629), Jezus dźwigający krzyż, 1590, miedzioryt
  • Autor: Brak danych
  • Jan Pietersz. Saenredam (1565/66–1607), Hołd Ceres, 1596, miedzioryt
  • Autor: Brak danych
  • Adrien van Ostade (1610–1685), Gracze w tryktraka, 1682 akwaforta, sucha igła
  • Autor: Brak danych
  • Claude Mellan (1598-1688), Bóg ukazuje się Mojżeszowi w krzewie gorejącym, 1663, miedzioryt
  • Autor: Brak danych