Historia Pomorza w XX wieku. Od pierwszej wojny światowej do wejścia Polski do Strefy Schengen: epilog wystawy stałej o historii wspólnego regionu
Muzeum Pomorza w Greifswaldzie zaprasza zwiedzających do obejrzenia nowej, ostatniej części wystawy o Pomorzu w XX wieku. Wystawa stała o historii regionu została ostatecznie uzupełniona i obejmuje teraz historię ok. 14 tysięcy lat – od pierwszych śladów z okresu zbieracko-łowieckiego aż do wejścia Polski do Strefy Schengen w 2007 r., co doprowadziło do otwarcia granic.
Z perspektywy dyrektora dr. Uwe Schrödera wystawę charakteryzują trzy specyficzne wymiary: „Po pierwsze jest to wspólny projekt unijny z Muzeum Narodowym w Szczecinie. Po drugie, towarzyszą nam koncepcyjnie stale świadkowie tamtych czasów. Trzecią specyfiką jest współpraca z polskimi historykami, którzy przenieśli się do Greifswaldu, mieszkali tu i współtworzyli wystawę.”
XX wiek wraz z wojnami, wielokrotnymi upadkami systemów oraz ogromną wymianą ludności stanowił być może największą cezurę w historii regionu. W końcu sama nazwa Pomorze prawie całkowicie zniknęła w czasach NRD. Dopiero w ostatnich 30 latach region stopniowo odkrywa na nowo swe wykształcone na przestrzeni stuleci struktury. Wystawa przedstawia liczne aspekty tych cezur i ciągłości.
Interesujące obiekty muzealne uzupełnione zostały o obszerne stacje multimedialne i instalacje, za pomocą których zwiedzający zapoznać się mogą z licznymi osobistymi perspektywami świadków.
Lech Karwowski, dyrektor Muzeum Narodowego w Szczecinie, chwali dobrą współpracę: „Realizując ten projekt pokazujemy – podobnie jak w przypadku wcześniejszych projektów – że możliwy jest model głębokiej, transgranicznej współpracy w badaniach i popularyzacji sztuki i przeszłości dawnego Pomorza, który nie niweluje różnic w sposobie ich postrzegania, lecz wykorzystuje je do lepszego zrozumienia problemów i tajemnic przeszłości. Ukończona właśnie w Państwa Muzeum wystawa stanie się z pewnością podstawą kolejnych, inspirujących dyskusji.“
Projekt „Wspólne dziedzictwo, wspólna przyszłość”
Muzeum Pomorza realizuje wystawę w ramach projektu „Wspólne dziedzictwo, wspólna przyszłość. Centralne muzea pomorskie wspólnie prezentują dzieje i kulturę Pomorza” z Muzeum Narodowym w Szczecinie. Projekt jest finansowany dzięki programowi Interreg-V-A Unii Europejskiej. Suma dotacji całego projektu wynosi 2 miliony euro, z czego 1,4 miliona euro przypada Muzeum Pomorza. Okres realizacji przypadł na lata 2018-2021.
W przyszłych miesiącach wystawa zostanie uzupełniona o katalog wystawy oraz aplikację muzealną z pogłębionymi treściami audio. Ponadto mamy nadzieję, że już wkrótce będziemy mogli zaoferować oprowadzanie po ekspozycji, wykłady i inne wydarzenia związane z wystawą.
Sekcje wystawy
Pomorze przed 1945 rokiem
Z pomieszczenia, w którym w letniej, wesołej atmosferze przedstawiana jest historia powstania kultury kurortów nadmorskich, do nowej sekcji wystawowej można się dostać poprzez korytarz nad ciemną salą Croya. Pierwsze pomieszczenie nowej wystawy poświęcone jest wydarzeniom związanym z pierwszą wojną światową. Zwiedzający stanie przed dużą tapetą ścienną, na której znajdują się cytaty z listów z frontu, nekrologi poległych pomorskich żołnierzy oraz gazetowe nagłówki z przebiegu wojny. Wielkie tapety są stałym elementem prezentacyjnym wystawy.
Zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego Pomorze stało się strefą przygraniczną. Sytuacja ekonomiczna w Republice Weimarskiej pogorszyła się wskutek inflacji, kryzysu rolnego i wielkiego kryzysu gospodarczego, co doprowadziło do politycznej radykalizacji. By pomóc znajdującym się w dramatycznej sytuacji rybakom ze wsi Freest, starosta powiatu Greifswald Walter Kogge zainicjował tkactwo dywanowe. Pokazujemy dywan, który rybacy w 1929 r. podarowali staroście w podzięce. Krótko po przejęciu władzy narodowi socjaliści rozpoczęli przygotowania do wojny. Pomorze stawało się ważnym ośrodkiem zbrojeniowym. Wspomnieć należy choćby Wojskowy Instytut Badawczy w Peenemünde i skonstruowane tam rakiety V1 i V2. Pomorze było też pierwszą prowincją Rzeszy, z której deportowano żydowskich obywateli oraz osoby z zakładów leczniczych. Zwiedzający mogą zapoznać się bliżej z tym tematem przyglądając się reprodukcjom kenkart deportowanych w lutym 1940 r. pomorskich Żydów lub oglądając przy stacji multimedialnej wywiady z nielicznymi ocalałymi. Pod koniec drugiej wojny światowej setki tysięcy osób uciekło na Zachód lub zostało wypędzonych. W ponad 60 filmikach świadkowie tamtych wydarzeń opowiadają o swym losie.
Po 1945 r.: Wypędzeni Pomorzanie w Republice Federalnej Niemiec
Okres po 1945 roku wystawa dzieli na trzy wątki narracyjne. W części o historii wypędzonych w Republice Federalnej Niemiec na pierwszy plan wysuwamy, obok trudności gospodarczych i organizacyjnych nowego życia, ich stosunek do utraty. Prawie 900 tysięcy z ok. 1,5 miliona wypędzonych Pomorzan żyło w 1952 r. w Republice Federalnej. Rozpoczęcie nowego życia było trudne, ich największe problemy zaspokoiła uchwalona w 1952 r. ustawa o wyrównaniu obciążeń wojennych, czyli wypłacane wypędzonym rekompensaty po wojnie. Obok strat materialnych wypędzeni musieli sobie poradzić z emocjonalną utratą ich małych ojczyzn oraz traumatycznymi doświadczeniami ucieczki i wypędzenia. Powstałe patronaty na poziomie miast, powiatów i landów nad utraconymi przez Niemcy miejscowościami były przy tym wyraźnym sygnałem politycznym. Jeden z głównych punktów tej części wystawy stanowi izba muzealna poświęcona miejscowości Pyritz (dzisiejsze Pyrzyce w województwie Zachodniopomorskim), która w miejscowości Korbach w Hesji pielęgnowała pamięć o tej małej ojczyźnie pomorskiej. Izba pomoże zrozumieć różne strategie radzenia sobie wypędzonych z kwestią utraty: czynili to tworząc liczne makiety miast rodzinnych lub ojcowskiego gospodarstwa rolnego albo szyjąc tradycyjne stroje ludowe.
Pomorze w NRD
Największa część Pomorza Przedniego należała po 1945 r. do NRD. Z wystawy dowiadujemy się o wydarzeniach, które w dużym stopniu dotknęły Pomorza, jak na przykład wywłaszczenie właścicieli ziemskich. Pokazujemy przedmioty wyposażenia wnętrz pensjonatu z wyspy Rugii, których właścicieli w ramach „Akcji róża” wywłaszczono, tablicę rozdzielczą bloku reaktora elektrowni jądrowej koło Lubmina lub kompas, który używany był podczas nieudanej próby ucieczki przez Bałtyk. W specjalnie dla wystawy nagranych wywiadach ze świadkami tamtych czasów udostępniamy relacje z życia codziennego w NRD. Świadomość historycznej wspólnoty Pomorza zarówno w niemieckiej części Pomorza Przedniego w NRD jak i „Zachodniego Pomorza” w PRL była coraz bardziej marginalizowana. Sama nazwa Pomorze stała się politycznie niechciana. Pokazujemy ciągłość i cezury historii regionu po obu stronach granicy.
Pomorze w PRL
Trzeci wątek narracyjny obejmuje Pomorze Tylne i część Pomorza Przedniego z jego głównym miastem Szczecinem. To tu po przejęciu miasta przez polską administrację wielu nowych osadników znalazło swą nową małą ojczyznę. Byli to Polacy z Kresów oraz przesiedleńcy wewnętrzni jak Ukraińcy (Łemkowie i Bojkowie). Wielkim wyzwaniem była odbudowa mocno zniszczonego regionu. Często wykorzystywano w tym celu istniejące wcześniej struktury. Tak oto na przykład motor „Junak”, polski Harley Davidson, został zbudowany w halach produkcyjnych fabryki Stoewer w Szczecinie. Ogromne znaczenie mają również takie wydarzenia jak Grudzień 1970 oraz powstanie Solidarności w sierpniu 1980 r., którym poświęcona jest osobna sala. Koncepcję tej części wystawy stworzyli polscy historycy.
Na koniec wystawy zwiedzający znajdzie się w sercu unikatowego krajobrazu regionu. Pomorze – Pommern: kraina nad morzem.
Informacje dla zwiedzających
Muzeum Pomorza
Rakower Straße 9
17489 Greifswald
www.pommersches-landesmuseum.de
Godziny otwarcia: od wtorku do soboty, godz. 10.00-18.00
Prosimy o zasięgnięcie przed wizytą informacji na temat aktualnie obowiązujących warunków zwiedzania! W zależności od ilości nowych zakażeń Covid-19 w okręgu Vorpommern-Greifswald może zaistnieć konieczność rezerwowania terminu w celu zwiedzenia muzeum (+49 3834-83120 lub Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.). Możliwe jest także ponowne zamknięcie muzeum.
Dane i fakty o wystawie
Na powierzchni 310 m² znajduje się 548 eksponatów uzupełnionych o 15 stacji multimedialnych.
Większość obiektów pochodzi ze zbiorów Muzeum Pomorza. Niektóre z eksponatów zostały wypożyczone od podmiotów z Niemiec i Polski.
Powierzchnia wystawy: 310 m² na pierwszym piętrze w Graues Kloster
Objętość wystawy: 548 obiektów
Kuratorzy: Gunter Dehnert, Heiko Wartenberg, dr Stefan Fassbinder, dr Tomasz Ślepowroński, dr Andrzej Hoja
Rada naukowa: Prof. dr Thomas Stamm-Kuhlmann, Greifswald, prof. dr Mathias Niendorf, Greifswald, prof. dr Rafał Makała, Szczecin/Gdańsk, prof. dr Kilian Heck, Greifswald, dr Ingrid Ziehe, Berlin, prof. dr Martin Onnasch, Greifswald (do 2014 r.), prof. dr Werner Müller, Rostock (do 2014 r.)
Projekt wystawy: Bertron Schwarz Frey GmbH, Ulm/Berlin, studio 211, Stuttgart
Projekt graficzny wystawy: Bertron Schwarz Frey GmbH, Ulm/Berlin, Monika Richter (Büro für Visuelles, Stuttgart)
Wywiady ze świadkami: Michael Majerski (Arkonafilm, Berlin/Szczecin), Ośrodek Karta, Warszawa
- Pommersches Landesmuseum: Historia Pomorza w XX wieku
- Autor: Brak danych
- Pommersches Landesmuseum: Historia Pomorza w XX wieku
- Autor: Brak danych
- Pommersches Landesmuseum: Historia Pomorza w XX wieku
- Autor: Brak danych
- Pommersches Landesmuseum: Historia Pomorza w XX wieku
- Autor: Brak danych
- Pommersches Landesmuseum: Historia Pomorza w XX wieku
- Autor: Brak danych
- Pommersches Landesmuseum: Historia Pomorza w XX wieku
- Autor: Brak danych