Etnografia Pomorza
Dział Etnografii Pomorza utworzony został w 1983 roku, jednakże gromadzenie zabytków etnograficznych rozpoczęło się już w 1945 roku. Wówczas do zbiorów włączono nieliczne obiekty (łącznie około 600 sztuk) przejęte po muzeach niemieckich, głównie z Landesmuseum w Szczecinie. Przemiany kulturowo-etniczne, którym zwłaszcza w XX wieku podlegało Pomorze Zachodnie, widoczne są w wieloregionalnym charakterze zbiorów. Zbiory te liczą obecnie ponad 7 tysięcy eksponatów. Składają się na nie zabytki ilustrujące niemiecką kulturę ludową Pomorza, obiekty pochodzące z różnych regionów Polski w granicach sprzed drugiej wojny światowej, a przywiezionych przez przesiedleńców i osadników po 1945 roku oraz przedmioty wykonane współcześnie. więcej
Sztuka współczesna
Od momentu utworzenia po wojnie muzeum w Szczecinie kolekcjonowanie i popularyzacja sztuki współczesnej stały się jednym z głównych zadań w publicznej działalności placówki. Pierwsze nabytki do kolekcji polskiej sztuki najnowszej pojawiły już w 1946 roku. Równolegle do starań o sukcesywne pozyskiwanie do zbiorów dzieł autorów wyznaczających najistotniejsze trendy w sztuce polskiej zainicjowano systematyczne dokumentowanie dokonań szczecińskiego i pomorskiego środowiska artystycznego. Ze względu na tradycje kulturowe i położenie miasta w początkowych dekadach budowania kolekcji szczególny nacisk kładziono na tematykę morską. W połowie lat 60. podjęto decyzję o utworzeniu kolekcji współczesnej sztuki obcej uzupełniającej zbiór sztuki rodzimej. więcej
Średniowiecze
Kolekcja zabytków wczesnośredniowiecznych i średniowiecznych jest w przeważającej mierze efektem licznych badań przeprowadzonych na terenie nekropolii, miejsc kultu, osad, grodzisk i miast Pomorza Zachodniego. Asortyment zabytków pochodzących z tych badań jest bardzo szeroki. Cenną część zbiorów wczesnośredniowiecznych stanowią tzw. skarby siekańcowe – znaleziska gromadne złożone z przedmiotów (srebrnych ozdób i monet) celowo zniszczonych, niekiedy ważące po kilka kilogramów. Do unikatowych znalezisk należy natomiast brązowa misa romańska z Nowego Objezierza, zdobiona we wnętrzu przedstawieniami koronowanych postaci oraz scenami nawiązującymi do mitu o Herkulesie. więcej
Starożytność
Zbiory z okresów przedrzymskiego, wpływów rzymskich i wędrówek ludów pochodzą głównie z badań na cmentarzyskach i na terenie osiedli z okresu od ostatnich wieków przez Chrystusem po schyłek starożytności. Nie brakuje tu jednak również skarbów oraz znalezisk pojedynczych przedmiotów, w tym brązowych, srebrnych czy złotych monet z Cesarstwa Rzymskiego, a także monet bizantyjskich. W tej części zbiorów archeologicznych na szczególne wyróżnienie zasługują przedmioty odkryte w grobach, a przede wszystkim zabytki pochodzące z mogił arystokracji pochowanej w okolicach Lubieszewa, zaopatrzone m.in. w liczne importy z obszarów Cesarstwa Rzymskiego. Na uwagę zasługuje również kunsztownie i bogato zdobiona biżuteria kruszcowa, jak np. srebrne bransolety czy zapinki ze złotymi aplikacjami. Do unikatowych zabytków należy także duża srebrna, pozłacana zapinka palczasta ze schyłku starożytności. więcej
Epoka brązu
Kolekcja zabytków z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (II tysiąclecie p.n.e. – ok. IV wiek p.n.e.) jest najobszerniejszą częścią zbiorów archeologicznych Muzeum Narodowego w Szczecinie. Obfituje w znaleziska gromadne (skarby) wyrobów brązowych, w których występują ozdoby ciała, stroju, elementy uprzęży końskiej, narzędzia i broń. Wśród znalezisk pojawiają się również przedmioty wykonane ze złota, jak np. zdobiony naramiennik z Letnina. Trzon kolekcji stanowią przedmioty odkryte na terenie osad, a przede wszystkim bogate zespoły darów grobowych w postaci naczyń glinianych i zabytków metalowych, pozyskanych z licznych cmentarzysk ze środkowych i późnych okresów epoki brązu oraz z początków epoki żelaza. więcej
Epoka kamienia
Zbiory ze schyłkowego okresu starszej oraz ze środkowej epoki kamienia (paleolit schyłkowy i mezolit) to przede wszystkim pojedyncze narzędzia oraz całe zespoły znalezisk wykonanych z krzemienia, głównie pochodzące z badań wykopaliskowych na terenie najdawniejszych obozowisk grup ludzkich na Pomorzu Zachodnim. Towarzyszą im przedmioty wykonane z kości i z poroża. Wśród nich szczególnie wyróżniają się zabytki reprezentujące sztukę zbieraczy i łowców epoki kamienia: laski magiczne z Rusinowa i Szczecina-Podjuch pokryte bogatym ornamentem z przedstawieniami postaci ludzkich. Bogatsze pod względem surowcowym i formalnym są zbiory z młodszej epoki kamienia (neolit). Obejmują one zabytki odkryte na terenie osiedli oraz w grobach najstarszych społeczności rolniczych i pasterskich bytujących na ziemiach zachodniopomorskich pomiędzy V a II tysiącleciem p.n.e. Najliczniejsze zespoły zabytkowe pozyskane zostały w trakcie badań wykopaliskowych na ziemi pyrzyckiej, w rejonie Szczecina, na wyspie Wolin oraz w okolicach Cedyni. Wśród ozdób oraz przedmiotów codziennego użytku – takich jak naczynia gliniane, narzędzia i broń z krzemienia oraz z surowców skalnych, przybory z rogu i kości – na szczególną uwagę zasługuje amulet-figurka niedźwiadka wykonana z bursztynu, znaleziona w okolicach Słupska. Ten unikatowy zabytek łączy w sobie prostotę z trafnym oddaniem kształtu zwierzęcia w niezwykle miękkim zarysie oraz elegancję formy, dodatkowo podkreśloną przez charakter i barwę surowca. Figurka niedźwiadka z bursztynu odkryta w torfie w okolicach Słupska, środkowa lub młodsza epoka kamienia, 10,2 x 4,2 x 3,5 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Insygnium z poroża łosia wydobyte z kredy jeziornej w okolicach Rusinowa (powiat świdwiński) przewiezionej do pobliskich Powalic, schyłek starszej epoki kamienia, 40,5 cm, fot. G. Solecki Autor: Brak danych Przedstawienie postaci ludzkiej – ornament ryty na insygnium z poroża łosia wydobytym z kredy jeziornej w okolicach Rusinowa (powiat świdwiński), schyłek starszej epoki kamienia, fot. G. Solecki Autor: Brak danych Przedstawienie postaci ludzkiej – ornament ryty na przedmiocie rytualnym z poroża jelenia wydobytym z Odry w Szczecinie-Podjuchach, środkowa epoka kamienia, 34,6 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Topór z poroża jelenia odkryty w bagnie w rejonie Krzecka (powiat świdwiński), 22 x 26 cm, środkowa lub młodsza epoka kamienia, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Harpun z poroża sarny wydobyty z Odry w okolicach Polic, młodsza epoka kamienia, 25,9 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Zdobiony przedmiot rytualny z poroża jelenia wydobyty z Odry w Szczecinie-Podjuchach, środkowa epoka kamienia, 34,6 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Haczyk rybacki z poroża jelenia wydobyty w Raduszu (powiat bytowski), środkowa epoka kamienia, 14,1 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Zdobiony sztylet z kości jelenia znaleziony w okolicy Niezabyszewa (powiat bytowski), środkowa epoka kamienia, 21 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Sztylet z kości jelenia lub renifera odkryty pod stosem kamieni polnych w okolicy Stolca (powiat policki), schyłek starszej lub środkowa epoka kamienia, 17,6 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Harpun z kości jelenia z rejonu Gniewina (powiat wejherowski), środkowa epoka kamienia, 18,1 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Naczynia gliniane, narzędzia krzemienne, ozdoba z muszli ostrygi i szable dzika z wyposażenia grobu odkrytego w Karsku (powiat pyrzycki), młodsza epoka kamienia, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Naczynia gliniane, prawdopodobnie z wyposażenia grobu, znalezione w Dołujach (powiat policki), młodsza epoka kamienia, wysokość: 14,5 i 9,2 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych Topór kamienny z Dzwonowa (powiat stargardzki), młodsza epoka kamienia, 13,1 cm, fot. G. Solecki/A. Piętak Autor: Brak danych
Archeologia
Zasobne, obejmujące dziesiątki tysięcy przedmiotów wykonanych ludzką ręką przed wiekami, zbiory zabytków archeologicznych oraz liczne archiwalia pozostające pod opieką Działu Archeologii, są najstarszą kolekcją Muzeum Narodowego w Szczecinie. Historia ich gromadzenia ma niemal 200 lat i sięga początków opieki nad zabytkami Pomorza oraz systematycznych zainteresowań kolekcjonerskich XIX-wiecznych miłośników i badaczy pomorskich starożytności. Przechowywane są tutaj zabytki odkrywane przypadkowo przez mieszkańców Pomorza, kolekcje przekazane przez dawnych zbieraczy, a przede wszystkim zespoły przedmiotów wydobytych w efekcie ratowniczych i systematycznych badań archeologicznych. więcej
Banknoty
Na zbiór pieniędzy papierowych składają się banknoty oraz papiery wartościowe Polski i krajów sąsiadujących. Kolekcja powstała głównie dzięki darom, a w latach 80. także nielicznym zakupom. W zbiorach cenne są pierwsze polskie banknoty wydrukowane w czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku. Najliczniejsze spośród polskich pieniędzy papierowych są zbiory z okresu międzywojennego i z czasów PRL-u. Były to emitowane przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową marki polskie i bilety Narodowego Banku Polskiego. Ciekawie prezentuje się bardzo liczna kolekcja papierowego pieniądza zastępczego, wydawanego przez władze lokalne i emitentów prywatnych. Najwięcej jednak jest bonów miejskich wydawanych przez magistraty i urzędy gminne na ziemiach byłego zaboru pruskiego, Rzeszy Niemieckiej i Austrii. więcej
Sfragistyka
W zbiorze sfragistycznym, liczącym około 1 tysiąca zabytków, zgromadzone zostały tłoki pieczętne, luźne pieczęcie woskowe i papierowe oraz odlewy lakowe pieczęci, związane głównie z Pomorzem Zachodnim i krajami sąsiadującymi. Najcenniejsze z uwagi na powszechny zwyczaj niszczenia ich po wycofaniu z użycia są tłoki pieczętne, w tym zespół szczeciński pochodzący z okresu od połowy XIII do XIX wieku. Wśród nich prawdziwym okazem jest tłok pieczęci głównej Szczecina z połowy XIII wieku, służący do uwierzytelniania szczególnie ważnych i uroczystych dokumentów, używany aż do pierwszych lat XVII wieku. W zespole tym znajduje się również tłok pieczęci szczecińskich ławników z początku XIV wieku i tłok pieczęci sekretnej miasta, którym posługiwano się w codziennej praktyce kancelaryjnej, oraz tłok pieczęci głównej Szczecina z początku XVII wieku. Z okresu panowania szwedzkiego na Pomorzu Zachodnim zachował się tłok pieczęci głównej miasta z 1660 roku z nowym herbem nadanym Szczecinowi przez króla szwedzkiego Karola XI. Pieczęci tej używano do uwierzytelniania ważnych dokumentów aż do XIX wieku. Wśród pieczęci interesującą grupę stanowią pieczęcie cechowe (XV–XX wiek) większości miejskich cechów rzemieślniczych, służące do potwierdzania i uwierzytelniania różnorodnych dokumentów – dyplomów, świadectw, listów. Na uwagę zasługują pieczęcie cechów miast zachodniopomorskich, w tym najliczniejsze – pieczęcie cechów rzemieślniczych Szczecina. Pieczęć miasta Szczecina, po 1242, brąz, Ø 69,8 mm, fot. M. Pawłowski Autor: Brak danych Pieczęć Towarzystwa Zachodniopomorskiej Historii i Starożytności (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterumskunde), 1824, brąz, Ø 70,6 mm fot. M. Pawłowski Autor: Brak danych Pieczęć miasta Szczecina, 1. połowa XIV w., brąz, Ø 45,6 mm, fot. M. Pawłowski Autor: Brak danych Pieczęć miasta Szczecina, 1. połowa XV w., srebro, Ø 44,3 mm, fot. M. Pawłowski Autor: Brak danych Pieczęć sekretna miasta Stargardu, odcisk woskowy, koniec XIV w., Ø 65,7 mm, fot. M. Pawłowski Autor: Brak danych Pieczęć miasta Białogardu, XIX w., brąz, drewno, Ø 57,5 mm, fot. M. Pawłowski Autor: Brak danych Pieczęć cechu szklarzy, Szczecin, miedź, drewno, Ø 31,5 mm, fot. M. Pawłowski Autor: Brak danych Pieczęć kościelna, XIV w., brąz, 39,4 mm x 25,9 mm, fot. M. Pawłowski Autor: Brak danych
Medale i odznaczenia
W zbiorze medali i odznaczeń, liczącym około 2 tysiący zabytków, dominują medale polskie powstałe po 1945 roku, projektowane przez znanych polskich medalierów: Józefa Aumillera, Bronisława Chromego, Edwarda Gorola,Józefa Gosławskiego, Józefa Stasińskiego i Wacława Kowalika. Warte uwagi są również medale i plakiety pochodzące z okresu od XVIII do początków XX wieku, upamiętniające wybitnych ludzi i ważne wydarzenia, np. plakieta na otwarcie Akademii Lubranieckich w Poznaniu. Występują tu twórcy kilku pokoleń, przedstawiciele różnych kierunków i tendencji w europejskim medalierstwie, artyści tej miary co Johann F. Holzhaeusser, Jan Hoehn młodszy czy Philips Müller. więcej
Monety pomorskie
Najcenniejszą i stale rozwijającą się kolekcję w zbiorach stanowią monety pomorskie, które umożliwiają realizację wielu tematów badawczych oraz prezentację tej tematyki na wystawie stałej Gabinet pomorski. W zwierciadle monet, banknotów i pieczęci. więcej
Numizmatyka
Zbiory Działu Numizmatyki liczą ponad 30 tysięcy zabytków pochodzących z czasów starożytnych po najnowsze. Historia gromadzenia publicznych zbiorów numizmatycznych sięga XIX wieku i związana jest z muzeami szczecińskimi powstałymi na bazie zainteresowań kolekcjonerskich miłośników oraz badaczy zachodniopomorskiej historii i starożytności związanych z Towarzystwem Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterumskunde). Zabytki numizmatyczne pozyskiwano przede wszystkim dzięki odkryciom i znaleziskom. W 1944 roku wszystkie cenniejsze numizmaty zostały ewakuowane w głąb Niemiec. więcej
Konserwacja zbiorów
W 1946 roku Pracownia Ceramiki przy Dziale Archeologii, zajmująca się porządkowaniem zbiorów zabytków wykopaliskowych, zainicjowała działalność konserwatorską w Muzeum Narodowym w Szczecinie, wówczas Muzeum Pomorza Zachodniego. W 1956 roku utworzono Pracownię Konserwacji Zabytków przy Dziale Sztuki. Rozpoczęto wówczas działania profilaktyczne i konserwatorskie w zakresie ochrony zbiorów sztuki, zwłaszcza średniowiecznej i nowożytnej. W 1960 roku utworzono Pracownię Drewna i Metalu przypisaną do Działu Morskiego. W 1971 roku pracownie konserwatorskie zostały merytorycznie zintegrowane i utworzono Dział Konserwacji Zabytków. W 1990 roku pracownie konserwatorskie zlokalizowano w pawilonie na Wałach Chrobrego i przemianowano na Dział Konserwacji Zbiorów. Pod koniec 1990 roku powołano Pracownię Konserwacji Papieru i Skóry, a w 1994 roku rozpoczęto systematyczną konserwację obiektów kamiennych. W 2008 roku powstała Pracownia Konserwacji Mebli, która przejęła opiekę nad zbiorami mebli, broni, makiet oraz modeli statków i okrętów. więcej
Stetiniana
Od czasu powołania w 1975 roku Oddziału Muzeum Historii Szczecina i przekazania mu odrębnej siedziby w odbudowanym ratuszu staromiejskim gromadzi ono zabytki wiążące się z bogatą w wydarzenia, wielokulturową historią miasta, od czasów najdawniejszych do współczesności. Najstarsze zbiory pozyskano głównie dzięki badaniom archeologicznym prowadzonym po wojnie na wzgórzu zamkowym i na Podzamczu. Wśród nich obejrzeć można m.in. odnaleziony podczas prac wykopaliskowych w 1999 roku wyjątkowy skarb: zbiór XIV–XV-wiecznych monet bitych w mennicach zachodnich miast ówczesnego Pomorza i ponad 300 srebrnych, pozłacanych ozdób ze strojów, noszonych niegdyś przez zasobnych mieszczan. Wśród misternie wykonanych różnorodnymi technikami jubilerskimi drobnych obiektów znajdują się wykwintne zapony i sprzączki, kunsztownie zdobione ogniwa, okucia i klamry pasów, pierścienie oraz ponad 150 dekoracyjnych guzów, rozetek, haftek i aplikacji, wśród których do najpiękniejszych należą trzy efektowne guzy z dekoracją filigranową. więcej
Sztuka dawna do XVIII wieku
Zbiory Działu Sztuki Dawnej obejmują kolekcje sztuki średniowiecznej, malarstwa i rzeźby od XVI do XVIII wieku, grafiki i rysunku, rzemiosła artystycznego, militariów, jak również tzw. kolekcję antyczną, w skład której wchodzi unikatowy zbiór rekonstrukcji w brązie najsłynniejszych dzieł rzeźby antycznej oraz kolekcja ceramiki antycznej. więcej
Kolekcja antyczna
Tradycja szczecińskiej kolekcji antycznej sięga schyłku XIX wieku. Inicjatorem jej utworzenia był Heinrich Dohrn (1838–1913), przedsiębiorca, wybitny przyrodnik, a także miłośnik sztuki. Zgromadzone przez niego dzieła stały się podstawą zbiorów otwartego w 1913 roku Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum), do którego powstania walnie się przyczynił. Ponadto Dohrn skłonił wiele rodzin szczecińskich patrycjuszy do zaangażowania się w program stworzenia wielkiej ekspozycji sztuki antycznej. więcej
Rzemiosło artystyczne
Zbiory rzemiosła artystycznego Muzeum Narodowego w Szczecinie liczą blisko 4 tysiące zabytków z okresu od XII do XX wieku. Dominują w nich wyroby z obszaru środkowej i północnej Europy, w tym przede wszystkim z terenów historycznego Księstwa Pomorskiego. Zbiory dzielą się na następujące kolekcje: klejnotów i strojów książąt pomorskich, złotnictwa, wyrobów metalowych, ceramiki i szkła, mebli oraz tkanin. więcej
Sztuka średniowieczna
Zbiór sztuki średniowiecznej, którego historia sięga XIX wieku, należy do najcenniejszych w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Jego zasadniczą część stanowią dzieła zgromadzone przez Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde), które znalazły się w zbiorach przedwojennego Prowincjonalnego Muzeum Starożytności (Provinzialmuseum Pommersches Altertümer), ewakuowanych w okresie drugiej wojny światowej. Po jej zakończeniu tylko ich część odnalazła się w składnicach na terenie Pomorza. Wiele dzieł wywiezionych na terytorium ZSRR powróciło do muzeum w ramach akcji rewindykacyjnej w 1956 roku. W okresie powojennym kolekcję uzupełniono m.in. obiektami przekazanymi do muzeum z okolicznych, często zrujnowanych kościołów, jak też z rozwiązanego po wojnie muzeum w Drawsku. Pomimo strat jest to rezultacie najbogatszy zbiór średniowiecznej sztuki pomorskiej. więcej